Crisis over anticonceptie in schema 13

24 NOV 1965

De vraag van de paus om 4 tekstwijzigingen (modi) over anticonceptie in schema 13 zorgen voor een laatste grote crisis van het Tweede Vaticaans Concilie. De wijzigingen bevestigen de leer van de encycliek Casti connubii van Pius XI over de ontoelaatbaarheid van kunstmatige anticonceptie.

Commissie reageert verbolgen

De meeste leden van de gemengde commissie die zich met de materie bezighoudt, reageren heftig. Mgr. Charue spreekt van de moeilijkste week van het hele Concilie.

De commissieleden betwisten niet het recht van de paus om over dit onderwerp een beslissing te nemen. Maar ze vinden het niet kunnen dat zo’n beslissing zonder enig debat of stemming in een Conciliedocument wordt geschoven zodat het lijkt alsof het Concilie de belissing genomen heeft.

De paus had namelijk een bijzondere geheime commissie opgericht om de problemen van de familie, de bevolking en de geboorteregeling te bestuderen en hem daarover te adviseren. Hij had ook verboden dat het Concilie zich over dit onderwerp zou uitspreken. De pauselijke commissie was na 2 jaar nog niet tot een besluit gekomen. Maar nu vraagt de paus dus aan het Concilie om zonder discussie de traditionele leer te bevestigen.

Ook kardinaal Suenens is bijzonder verontwaardigd. Hij is voorstander van een minder traditioneel standpunt. En hij ligt aan de oorsprong van de pauselijke commissie die in beperkte vorm werd opgericht door Johannes XXIII in maart 1963.

De kardinaal was trouwens in België van zondagavond 28 november tot 1 december door het overlijden en de begrafenis van koningin Elisabeth.

Mgr. Heuschen en Prof. Heylen maken modi onschadelijk

Mgr. Heuschen, hulpbisschop van Luik en later de 1e bisschop van Hasselt

Op 25 november laat de paus toe dat zijn tekstwijzigingen bediscussieerd mogen worden.

Mgr. Heuschen en de Leuvense moraaltheoloog Prof. Heylen vinden uiteindelijk een nieuwe formulering die de modi onschadelijk maken. Het Concilie neemt in die nieuwe formulering geen beslissing over het onderwerp, noch in de ene noch in de andere zin. In elk geval blijft de kwestie van de morele toelaatbaarheid van middelen tot geboorteregeling onbeslist.

De paus gaat akkoord met de voorstellen van Heuschen en Heylen op 28 november.

Vooral de timing zorgt voor extra dramatiek in deze laatste grote crisis van het Concilie. Want schema 13 moet nog definitief gestemd worden en op 8 december is het definitief afgelopen met het Tweede Vaticaans Concilie.

Prof. Heylen: "Casti connubii niet herbevestigd door Concilie, zelfs niet stiekem"

Prof. Heylen getuigt in een brief aan A. Houssiau op 29 november:

De zaterdag [sic = vrijdag 26.11] in de voormiddag deed kardinaal Ottaviani een tweede brief van het Staatssecretariaat voorlezen waarin werd gezegd dat de algemene gemengde Commissie de modi kon bespreken, maar hij voegde er aan toe: "wat betreft de stijl en de formulering, niet wat betreft de grond". Nieuwe interpretatie, op zijn minst mondeling eenzijdig, want feitelijk heeft men de grond wel besproken en verworpen, namelijk Casti connubii in eer herstellen met daarbovenop het gewicht van het Concilie.

In de 'expensio modorum' heb ik een nota geredigeerd op een zulkdanige manier dat het manoeuvre mislukt is: na, met het akkoord van de Algemene Commissie, de voorgestelde teksten geciteerd te hebben, voegde ik er de toespraak van Paulus VI over de « dubitante Ecclesia » aan toe en heb het bestaan van de Pauselijke Commissie voor de speciale zaken vermeld; besluitend: « Sic stante doctrina Magisterii » [gezien de toestand waarin de leer van het leergezag zich bevindt] wordt in deze van het Concilie niet verwacht dat het direct particuliere problemen zou oplossen. Het "direct" willende zeggen dat de principes van oplossing, zoals "de dienst van de mens aan het leven" , het " criterium van de gehele mens dat het pure biologisme uitsluit" in de tekst zelf begrepen waren…

In mijn relatio heb ik geschreven dat gegeven dat de paus zich de concrete problemen had voorbehouden, het Concilie die kwesties niet beoordeeld heeft, noch in de ene noch in de andere zin. Laat ons hopen dat de agitatie die rond dit avontuur is ontstaan gaat liggen. De overwonnenen moeten dus weten dat Casti connubii, in akkoord met de Paus die zijn opvatting heeft, niet is herbevestigd door het Concilie, zelfs niet stiekem.

In: J. Grootaers & Jan Jans. La régulation des naissances à Vatican II: une semaine de crise. pp.265-266.