07 DEC '65 | Welke omkering van de geschiedenis 
Daarna leest Willebrands, in het Frans, de opheffing van de wederzijdse excommunicaties tussen Rome en Konstantinopel. Het is een mooie tekst. Van bij het begin wordt de naam van Athenagoras langdurig geapplaudisseerd en toegejuicht. Het document wordt ook zeer warm toegejuicht. "Negenhonderd jaar nadien"! Ik voel het historische moment, niet dat de moeilijkheden in het minst zijn opgelost, maar men kan ze beter aanpakken. Welke omkering van de geschiedenis. Het is 10.20 uur als dit wordt gelezen, de datum 1054 begint van het scherm te verdwijnen.
Ontdek meer: 4 documenten afgekondigd en orthodoxe excommunicatie opgeheven
04 DEC '65 | Ik spreek tot Sint-Paulus over Luther
Overigens biedt men mij aan om vanavond naar de ceremonie in Sint-Paulus-buiten-de-muren te gaan. Ik vind deze ceremonie bijna vanzelfsprekend. En nochtans, wie zou vijf jaar geleden gedacht hebben dat ze mogelijk zou zijn.
Ziehier hoe op het hoogste niveau, en als eerste akte van de sluiting van het concilie, er een geconcelebreerde woorddienst plaats heeft in aanwezigheid van de Paus. SAMEN MET hem, die de voorbeden uitspreekt en het Onzevader inleidt.
De basiliek verlatende, handen schuddend (Pater Villain is daar, hevig ontroerd), houd ik geknield halt op het graf van Sint-Paulus: want hij is daar. Ik spreek tot hem. Ik spreek hem over Luther die het "Evangelie", waarvoor Paulus gevochten heeft, heeft willen herbevestigen. Ik vraag hem, ik gebied hem bijna als een verplichting, voor mij een zekere zaak, om in die nieuwe etappe tussen te komen en de Paus te leiden en ONS ALLEN.
Ontdek meer: Oecumenische viering met niet-katholieke waarnemers
07 NOV '65 | Men dankt zoveel, zoveel aan Philips
Mgr. Philips is vertrokken met de trein van 14 u., tamelijk bedroefd te moeten vertrekken, maar sereen. Men dankt zoveel, zoveel aan hem! Zonder hem zou de theologische commissie nooit gefunctioneerd hebben, zoals ze heeft gefunctioneerd, noch zou ze de mooie teksten hebben voortgebracht die ze nu heeft afgeleverd. Hij is niet de enige die deze teksten op de wereld heeft gezet, maar hij is er evenwel toch de vader van. Tijdens zijn ziekte en van zodra hij het vernomen had, heeft de paus hem een persoonlijke brief in zijn eigen handschrift geschreven. Men had aan Philips gedacht als secretaris van de Synodus Episcoporum. Anderen spreken van Felici … Philips zou beter geschikt zijn geweest. Maar zowel de ene als de andere zou gerust evenzeer kardinaal kunnen worden.
30 SEP '65 | Beleefde oecumene brengt de evangelisatie een elan bij
Om 15 uur bezoek van drie priesters van Chambéry... Zij hebben veel samengewerkt met Taizé en ze zijn van plan om een oecumenische gemeenschap voor de evangelisatie te vormen. Een broeder van Taizé komt hen vervoegen. Enerzijds is het ogenblik gekomen om op oecumenisch vlak daden te stellen, tekens te stellen die de toekomst openen en voorbereiden. Anderzijds hebben oecumene en missie een diepe band. Ik ben onder de indruk van wat ze zeggen: beleefde en in de praktijk gebracht oecumene brengt de missie, de evangelisatie een elan en iets doeltreffends bij. Dit alles beantwoordt zeker aan een behoefte. Zeker bij de jongeren.
29 SEP '65 | 's Avonds besef ik dat ik van dit werk hou
Om 9.30 uur op het Secretariaat: de hele subcommissie van de De libertate. De stemming die we gehad hebben, zegt Willebrands, is te danken aan de paus persoonlijk. Men zal in subcommissie Mgr. Carl Colombo uitnodigen, langs wie men in contact is met de paus, en ook Mgr. Ancel. De paus heeft inderdaad laten weten dat hij zeer onder de indruk was van de tussenkomst van Mgr. Ancel en van het einde van de relatio van Mgr. De Smedt.
...
['s namiddag] naar de theologische commissie... Alhoewel ik zo moe ben, ben ik er toch. 's Avonds besef ik dat ik van dit werk hou en van de sfeer in de theologische commissie. Maar alles (of toch veel) hangt af van Mgr. Philips, van zijn helderheid en tegenwoordigheid van geest, van zijn vanzelfsprekende loyauteit. Hij heeft de sfeer gecreëerd en creëert ze nog in de commissie.
28 SEP '65 | Deze discussie wordt zeer serieus gevoerd
Ik blijf thuis om te werken aan De libertate. Ik beëindig de lectuur van 105 teksten die aan het Secretariaat overhandigd zijn (waarvan 62 in aula zijn uitgesproken). Sommige zijn ZEER uitgewerkt. Deze discussie wordt zeer serieus gevoerd.
27 SEP '65 | Dit alles in een terneergeslagen en verveelde atmosfeer
Om 8.30 uur in Santa Martha voor het ontwerp over De missionibus. Vervolgens naar Sint-Pieter. Men gaat tegelijk verder met de stemmingen over de De apostolatu laicorum en de discussie over deel I van Schema XIII. Dit alles in een terneergeslagen en verveelde atmosfeer.
26 SEP '65 | Ik werk op teksten over De libertate
Ik werk op teksten over De libertate: er zijn 105 tussenkomsten. Velen uitzonderlijk goed verzorgd. Men kan niet zeggen het onderwerp met de Franse slag behandeld werd. Wat zullen we doen???
24 SEP '65 | Schema XIII laat de Duitsers zeer onbevredigd
Om 16 uur naar Mater Dei voor de vergadering met de Duitsers, Nederlanders, Belgen. Veel minder deelnemers. Van bij het begin voelt men dat het niet dezelfde waarde zal hebben als de vergadering van vorige vrijdag. ... Het spreekt voor zich dat Schema XIII de Duitsers zeer onbevredigd laat. Zij zouden een dogmatische densiteit willen die er niet is... Küng zou willen dat in plaats van aan de wereld te zeggen wat ze moet doen, dat de Kerk zou zeggen wat ZIJ DOET!
Pater Smulders zegt met dat Schauf hoop op een soort nota praevia of van modi vanwege de paus voor het hoofdstuk over de traditie in de De Revelatione. Hij zou kardinaal Florit moeten zien.
23 SEP '65 | Kardinaal Cardijn spreekt een beetje als een volkstribuun
Voormiddag middelmatig interessant: einde van de algemene discussie over Schema XIII; begin van de discussie over voorafgaande Uiteenzetting...
Kardinaal Cardijn spreekt een beetje als een volkstribuun. Men is sympathiek voor hem, maar dat slaat niet aan. Dat heeft geen enkele invloed en men is beleefd kritisch voor het genre.
Ontdek meer: Kerk toont menselijk gelaat in debat over schema 13
22 SEP '65 | De paus had op zijn bureau mijn uiteenzetting
Etchegaray, brengt me volgende boodschap van kardinaal Suenens, die gisteren de paus gezien heeft. De paus had op zijn bureau mijn uiteenzetting voor de bisschoppen over de religieuze vrijheid (Etudes et Documents) liggen, met heel wat passages onderstreept. De paus was in het bijzonder lovend over der manier waarop ik de feiten van 19-20 november 64 presenteer.
21 SEP '65 | De Smedt maakt een goede indruk
De Smedt leest een conclusie. Hij dankt en belooft dat de commissie alle bemerkingen zal bestuderen. Hij somt enkele punten op waarover men meer klaarheid vraagt. Zijn conclusie is goed. Altijd optimistisch. De gemaakte indruk is goed.
Lees meer: Grote opluchting over meerderheid voor godsdienstvrijheid
21 SEP '65 | Stemming is belangrijk op vlak van de publieke opinie
Ik verneem dat de Raad van voorzitters gisteren namiddag bijeen is geweest. Er was een meerderheid om te weigeren dat men een indicatieve stemming over De libertate zou houden. Vanmorgen is de stemming voorgesteld in naam van de MODERATOREN, niet van de voorzitter. In feite weerspiegelt het voorzitterschap niet goed de vergadering en veel conflicten zijn daaruit voortgekomen...
Kardinaal Agagianian was bij de paus om 22 uur. Het is tussen 22 uur en middernacht dat Willebrands en Arrighi de paus een rapport hebben voorgelegd die hem er toe hebben gebracht om tussen te komen ten voordele van een stemming. Het resultaat is de tekst geweest van daarnet. Deze zegt op inhoudelijk vlak niet zoveel: men zou placet hebben kunnen stemmen om verschillende redenen; en om dezelfde non placet. Maar hij is wel belangrijk op vlak van de publieke opinie. Hij verklaart haar dat er een verklaring De libertate religiosa ZAL KOMEN, dat het concilie VOOR de religieuze vrijheid is.
Lees meer: Grote opluchting over meerderheid voor godsdienstvrijheid
20 SEP '65 | Op Sint-Pieter op 5 minuten drie uitnodigingen voor conferenties
Felici leest (in naam de kardinaal-deken) een brief, waarvan men voorstelt ze tot de paus te richten, waarin men hem bedankt voor de encycliek over de eucharistie en waarin men hem verzekert dat men bij hem is tijdens zijn reis naar de UNO [gepland voor 04-10-1965].
19 SEP '65 | De Smedt wordt sterk afgebroken in de opinie
Haubtmann [Franse officiële Conciliedeskundige (peritus), vooral verantwoordelijk voor Gaudium et spes] zegt me dat De Smedt sterk afgebroken wordt in de opinie. Hij heeft met sterk triomfantelijk accent achtereenvolgens heel verschillende teksten voorgesteld. Dat heeft geen indruk van serieux nagelaten. Haubtmann zegt me dat men zijn Relatio maar heel weinig beluisterd heeft: men wist vooraf dat hij zijn positie zou rechtvaardigen. Dat komt zeer betreurenswaardig over. Maar ik noteer de zaken zoals ik ze verneem.
Lees meer: Vurige pleidooien voor en tegen godsdienstvrijheid
19 SEP '65 | Het is vanavond nog niet zeker dat er een stemming zal zijn
's Avonds zie ik Mgr. Etchegaray. Hij verzorgt externe relaties van "conciliaire tactiek". Hij is zeer ongerust over morgen. Men weet niet wat er zich mogelijk zal afspelen, noch wat te doen. Hij pleit voor twee stemmingen: de eerste over deze vraag: Wilt u dat er een verklaring zou zijn over de religieuze vrijheid? De tweede over: Aanvaard u dat het Secretariaat zijn tekst herwerkt in functie van de discussies? Maar, zegt hij, het is vanavond nog niet zeker dat er een stemming zal zijn. Dat hangt niet enkel af van de moderatoren, maar ook van het voorzitterschap. De paus, zegt hij, is zeer aan het twijfelen gebracht door de redevoeringen die hij van begin tot einde gevolgd heeft.
Er is deze namiddag een beperkte vergadering geweest op het Secretariaat om de Relatio conclusiva van Mgr. De Smedt goed te keuren.
Ik herhaal dat naar mijn oordeel veel zal afhangen van de manier waarop men de vaders opnieuw zal uitleggen waarover het juist gaat en waarover het niet gaat.
18 SEP '65 | Ik zie bij VELEN een aarzeling om die tekst te stemmen
's Morgens is er de gemengde commissie over Schema XIII. ...Ik ga er niet naartoe: ik heb een nota meegegeven met voorkeuren voor deze of gene subcommissie...
Ik spreek met verschillende Franse bisschoppen, die in het Franse Seminarie wonen, over de religieuze vrijheid. Ik zie bij VELEN een aarzeling om die tekst te stemmen. Velen verwachten dat de tekst geen 2/3 meerderheid zal halen. Zij geven graag toe dat wat de tekst zegt solide is, maar ze vinden hem onvoldoende: hij zegt niet, of onvoldoende, de essentiële zaken: over de objectieve waarheid en de plicht om haar te zoeken.
17 SEP '65 | Om 16 uur vergadering van "conciliestrategie"
Ik mis op enkele seconden na de auto, dus blijf ik ter plekke. Ik redigeer een tekst voor Mgr. Elchinger.
Het schijnt een interessante zitting geweest te zijn: 6 interventies van kardinalen [over de godsdienstvrijheid] waaronder Heenan die Newman heeft geciteerd: "eerst het geweten, dan de Paus".
Om 16 uur vergadering van "conciliestrategie" (Elchinger) bij Regina Mundi. Zijn aanwezig: Mgr. Elchinger, Volk, Garonne, Ancel, Marty, Reuss, Hengsbach, de hulpbisschop van Freiburg en een Nederlandse bisschop; als periti : Haubtmann, Schillebeeckx, Daniélou, Rahner, Ratzinger, Semmelroth, Moeller, Hirschmann, Philips, een Leuvense kanunnik, Neuner...
Alles bijeen is deze bijeenkomst nuttig en interessant geweest. De Duitsers zullen wellicht minder kritisch zijn dan ze leken te zullen zijn. Men besluit om volgende vrijdag opnieuw bijeen te komen.
16 SEP '65 | Vanmorgen raak ik amper recht
Vanmorgen raak ik amper recht. Ik celebreer niet: te lang en te vermoeiend.
Voor het ontbijt herlees ik De Revelatione met het oog op eventuele modi.
... Er zijn hevige aanvallen [op de De Revelatione] Uit de discussie blijkt dat de tekst niet helemaal helder is en geen voldoening geeft en dat veel bisschoppen moeilijkheden hebben om DEZE demarche te doen...
Om 17 uur via Transpontina, conferentie voor de Afrikaanse bisschoppen over de religieuze vrijheid. Dat gaat behoorlijk goed.
15 SEP '65 | We zitten zo slecht in onze tribune
Mis in Sint-Pieter... Interessante nieuwigheid: de celebrant treedt binnen tijdens de intredepsalm terwijl hij het evangelieboek draagt.
De paus komt voorzitten. In zijn aanwezigheid publiceert men het Motu Proprio waarmee de synode van bisschoppen rondom hem wordt ingesteld. Marella presenteert de tekst.
We zitten zo slecht in onze tribune (overladen meer dan toegelaten) door de 52 lekenauditoren. Ik neem nauwelijks nota's...
Om 11 uur start de discussie over de religieuze vrijheid. Mgr. De Smedt leest de relatio...
Om 17 uur op het secretariaat. Vooraf de vele papieren - echt waardevol - over de religieuze vrijheid die me vooraf waren bezorgd. De papieren beginnen IN MASSA binnen te komen: men heeft amper de tijd om er ERNSTIG kennis van te nemen.
14 SEP '65 | Allen zeggen dat het mooi was, maar te uitgesponnen
Om 8.15 uur vertrek naar Sint-Pieter. De Sint-Pieter van de grote dagen: aankomst van de ambassadeurs in galakostuum met hun vrouw; de massa pakt zich samen. Ik vind een plaats tussen de observators, ze zijn deze keer met 98...
's Namiddag om 17 uur boeteprocessie van het Heilig Kruis van Jeruzalem naar Lateranen. De bisschoppen keren niet terug voor 21 uur. Allen zeggen dat het mooi was, met veel volk (contact van de vaders met het gelovige volk van Rome) maar te uitgesponnen. De grote penitentie was volgens hen de toespraak van kardinaal Traglia.
Lees meer: Opening 4e zittijd met gespannen verwachtingen en 2 verrassingen
13 SEP '65 | Onze valiezen zijn in Zurich gebleven
Begin van de vierde sessie. Op Fiumicino wachten we anderhalf uur op onze valiezen. We maken de aankomst mee van hele groepen bisschoppen vanuit Nice, Duitsland, Brussel (een twintigtal bisschoppen, veel missionarissen; Mgr. Philips. Ik zie De Smedt, Daem, Prignon,...), eindelijk ook de Caravelle uit Parijs. Onze valiezen zijn in Zurich gebleven... Ik had er mijn papieren in gestoken die ik onmiddellijk nodig zou hebben en verschillende werkdossiers, een manuscript, etc.
20 NOV '64 | De oecumenismo zal voor de volgende sessie zijn
Pater Duprey heeft me verteld dat hij op 19 november Mgr. Dell’Acqua ’s morgens had gezien, zoals hij hem tijdens het concilie elke dag één à twee keer zag. Mgr. Dell’Acqua heeft hem gezegd: het De oecumenismo zal voor de volgende sessie zijn, niet voor deze keer. Er zijn veranderingen. Het waren de 40 modi waarvan de Paus er de helft (de meest gevaarlijke) geschrapt had.
Ontdek meer: Paus heeft 39 amendementen bij goedgekeurde tekst over oecumene
19 NOV '64 | Aanpassingen lijken achteruitgang en verharding
Er is erger. De oecumene is aan de orde. Sedert het begin van de week wordt er bij de Paus tussengekomen opdat het niet zou gepromulgeerd worden. Gisterenavond was het zelfs beslist. Uiteindelijk zal de Paus een aantal aanpassingen in de tekst aanbrengen. Deze tekst zou vannacht gedrukt zijn om vanmorgen verdeeld te worden. We zullen zien.
Ik reageer dus opgewonden; en wat nu? De omhelzing van Jeruzalem [met Athenagoras]. Was dat dan komedie? De Paus stelt gebaren en daar blijft het dan bij? Hij zou geenszins de theologie van zijn gebaren hebben; hij zou zelfs een tegengesteld theologie hebben.
We zullen zien. Ik wil me niet opwinden over wat misschien een inbeelding is.
Felici leest die aanvullingen of correcties. Bij het horen en zonder dat ik het nauwkeurig kan nagaan op basis van de tekst, lijkt het me niet te ernstig.
Cullmann (en ook Boegner en Thurian, enkele seconden gezien bij het buitengaan) zijn tamelijk aangedaan door de modi van de Paus over De Oecumenismo. Velen zijn volstrekt onbelangrijk, maar er zijn drie of vier slechte. De laatste trekt terug wat er erkend was in de Eucharistie van de protestanten. Een ander spreek over wat ze ZOEKEN en niet over wat ze VINDEN in de Schriften. Zoals Cullmann zegt: als men van in het begin zo had gesproken, was het kunnen passeren. Maar aangezien er andere meer gunstige termen zijn gebruikt, lijken die aanpassingen een achteruitgang en een verharding.
Ontdek meer: “Zwarte week” van het Concilie
18 NOV '64 | Het is duidelijk dat er manoeuvres aan de gang zijn
Felici heeft aangekondigd dat sommige Vaders van oordeel zijn dat ze onvoldoende tijd hebben gehad om de nieuwe De libertate te bestuderen en dus zal er morgen een voorafgaande stemming zijn om de Vaders te vragen of ze het stemmen willen uitstellen dan desondanks toch te stemmen. Ik begrijp enigszins de reactie van sommige Vaders: zo’n belangrijke tekst vraagt een grondige reflectie. Maar anderzijds is het ook duidelijk dat er manoeuvres aan de gang zijn. Mgr. Pallier zegt me dat Mgr. Marcel Lefebvre (de grote tegenstander van de ideeën over vrijheid) en Carli een uur overlegd hebben. Toen hij hen passeerde hoorde hij iets zeggen over een honderdtal stemmen die ze behaald hadden. Het kan over niets anders gaan dan een manoeuvre tegen het schema De libertate.
Ontdek meer: Stemming over godsdienstvrijheid definitief uitgesteld
17 NOV '64 | Paus heeft niet de ecclesiologie van de gebaren die hij stelt
Pater de Lubac zegt me dat de minderheid gisteren een papier kreeg met de boodschap: placet stemmen. We hebben genoegdoening gekregen.
Kardinaal Browne daarentegen heeft zich daardoor niet laten misleiden. Philips zei me dat hij opmerkte: Maar er is niets veranderd aan de tekst.
Prignon zegt me: de experten werden buitengesloten. Men heeft de Commissie een tekst voorgelegd van pater Bertrams, geannoteerd door de Paus, van wie hij de theoloog is waarnaar hij luistert. … Het was een fotokopie. Men heeft het deel van die tekst, dat de orthodoxen zou blameren, kunnen verwijderen. Prignon gaat ermee akkoord dat de Paus absoluut niet de ecclesiologie heeft van de gebaren die hij stelt.
Ontdek meer: Paus vraagt verklarende nota bij constitutie over de Kerk
04 NOV '64 | Er is een goed gerespecteerde discipline bij het stemmen
Bij terugkomst enkele echo's over de vergadering in aula van deze morgen. Hoofdstuk I van De Episcoporum munere heeft meer dan achthonderd juxta modum stemmen gekregen. Het werk dat door de tactische groepen gedaan werd (Belgisch College, Etchegaray, Martimort, Medina ..) is dus doeltreffend gebleken. Er is een goed gerespecteerde discipline bij het stemmen. De commissie zal verplicht zijn om haar tekst te herwerken.
Meer hierover bij Jozef Maria Heuschen: Zonder onze tussenkomst had de tekst een ramp veroorzaakt
02 NOV '64 | Commissie verplichten om amendementen serieus te nemen
's Middags zei Etchegaray me dat hij deze morgen bij kardinaal Frings was geweest waar Ratzinger ontboden was. Er tekent zich een tendens af om meer dan een derde van de stemmen te behalen voor een juxta modum voor het De pastorali munere episcoporum zodat de Commissie verplicht wordt om de vragen voor amendementen, waarin de autoriteit van de bisschoppen beter bevestigd wordt en de strikte afhankelijkheid ten opzichte van de Paus verminderd wordt, serieus te nemen. (Vier modi - de belangrijkste betreft nr. 4: het is een theologie van het oecumenisch concilie die op het spel staat - zijn voorbereid op het Belgisch College)
Meer hierover bij Jozef Maria Heuschen: Zonder onze tussenkomst had de tekst een ramp veroorzaakt
29 OKT '64 | Het is moedig van hem want de paus houdt vast aan zijn commissie
...de kardinalen Léger, Suenens en Maximos IV hebben over het huwelijk gesproken, in de zin van de tekstwijzigingen die momenteel aan de gang zijn. Kardinaal Suenens heeft zelfs gevraagd dat de commissie die door de paus is samengeroepen om het probleem van de geboorteregeling te bestuderen publiek zou worden en zou samenwerken met de overeenkomstige Conciliecommissies. Belangrijk! Het is moedig van hem want de paus houdt vast aan zijn commissie en aan werken in het geheim... Kardinaal Léger zegt me dat hij er nog bezweet van is. Een Canadese bisschop, zo vertelt hij, zei deze morgen: Ik heb nog nooit zoveel ketterijen gehoord.
Ontdek meer: Voortplanting of liefde hoofddoel van huwelijk?
17 SEP '64 | Prignon zegt me dat de Belgen razend zijn over toespraak Suenens
Suenens: Maria wordt te zeer voorgesteld alsof ze haar rol in het verleden heeft gespeeld, maar ze onvoldoende uitoefent in het heden... Mgr. Prignon zegt me dat de Belgen (bisschoppen en experten) razend zijn over de toespraak van kardinaal Suenens.
Ontdek meer: Suenens klaagt mariaal minimalisme aan
08 JUN '64 | Op audiëntie bij de Paus: er is maar één Kerk
Ik overhandig mijn boeken aan de Paus. Hij feliciteert me en dankt me voor mijn trouw en mijn dienstbaarheid tijdens het concilie waar men de zaken op een nieuwe manier moet uitdrukken.
Ik zeg hem dat de oecumenische openheid die hij heeft betoond en de gebaren die hij heeft gesteld naar de patriarchen vragen naar een ecclesiologie die nog niet is uitgewerkt: een ecclesiologie van de communio, waar de Kerk verschijnt als een communio van Kerken. De Heilige Vader zegt niet goed te zien wat ik wil zeggen. Ik leg het een beetje uit. Maar de Paus antwoordt: er is maar één Kerk. Onze Heer heeft er maar één gewild. Zeker, er is een verscheidenheid aan riten, gewoonten en gebruiken mogelijk. Maar het moet één Kerk zijn...
Ik neem de gelegenheid te baat om te zeggen dat de Belgen veel en goed hebben gewerkt tijdens het concilie, in de theologische commissie.
07 JUN '64 | Ik verheug mij over benoeming Willebrands
Bezoek van de paters Lyonnet en de la Potterie... Van hen verneem ik dat Mgr. Willebrands bisschop benoemd is, evenals Dom Salmon. Dit zou een gevolg zijn van hun bezoeken aan het Oosten. De patriarchen verwachten dat de boodschappers die naar hen worden gezonden bisschop zouden zijn. Ik verheug mij over deze benoeming, die hopelijk een tussenstap is naar het kardinalaat en de opvolging van kardinaal Bea.
06 JUN '64 | Vandaag zijn we teruggekeerd naar het wantrouwen en de strijd
We stellen allen vast hoe het klimaat in de Theologische Commissie verslechterd is. In maart heerste er een klimaat van samenwerking en vertrouwen. In april ook in de sub-commissie. Vandaag zijn we teruggekeerd naar de slechte dagen van het wantrouwen en de strijd. Dat komt voort uit de het offensief dat is ingezet tegen de collegialiteit.
04 JUN '64 | Vrijheid om commissies te kiezen was beslissende overwinning
Mgr. Philips brengt me verslag uit over wat kardinaal Ottaviani gisteren heeft gezegd m.b.t. de discussie over de Traditie. Alle kwaad komt voort uit het complot dat is gesmeed bij de creatie van de commissies, toen men in de theologische commissie een groep van Belgen, Fransen, Duitsers en Nederlanders heeft binnengebracht. Eigenaardige uitspraak en tamelijk revelerend. Het laat goed merken dat de Curie (en het Heilig Officie) haar plan had en dat ze er op rekende het concilie haar kader en teksten op te leggen en enkel eenvoudige detailcorrecties aan te nemen. De vrijheid om de commissies te kiezen is een beslissende overwinning geweest.
26 APR '64 | Zonder Prignon had de Belgische groep zijn rol niet kunnen spelen
Omdat ik hier de "petite histoire" noteer in het licht van de grotere geschiedenis, wil ik een oordeel over Mgr. Prignon neerschrijven.
Het concilie wordt voor wat betreft het theologische aspect voor een groot deel op het Belgisch College gemaakt. Wat er in de [doctrinele] Commissie wordt gepresteerd is grotendeels gebeurd dank zij Mgr. Philips. Het is in de eerste plaats te danken aan de grote kwaliteiten (op zich zeer uitzonderlijk) die hij bezit.
Maar het Belgische College en de kleine groep Belgen (alles samen 5 of 6 personen), zouden hun rol niet hebben kunnen spelen zonder de uitzonderlijke persoonlijkheid van Mgr. Prignon. Op zijn manier verenigt hij in zijn persoon een geheel van op zich al zeldzame kwaliteiten. Hij heeft tegelijkertijd een gevoel voor theologie gecombineerd met een praktische zin en een tactische aanleg. Hij heeft alles gevolgd in verbondenheid met kardinaal Suenens en voor diens rekening, maar in verbondenheid met Charue, Philips, Moeller, Cerfaux. Hij is uitstekend geïnformeerd. Hij heeft een parate kennis van alle details, zonder de grote lijnen van de grotere belangen uit het oog te verliezen.
Maar dit alles kon maar ten volle renderen door de gave van de gasvrijheid en het onthaal van Mgr. Prignon, en die vloeien ongetwijfeld direct voort uit zijn menselijke fijngevoeligheid, maar vooral uit de diepe religieuze en christelijke kwaliteit van zijn ziel. Mgr. Prignon is een zeer evangelische mens, helemaal gegeven en zichzelf wegcijferend, en die van de dienstbaarheid voor anderen een soort van absolute levensregel heeft gemaakt. Zonder dit alles zou het Belgisch College en de Belgische groep niet geweest zijn wat ze zijn geweest, noch de rol hebben kunnen spelen die ze hebben gespeeld.
Bekijk het filmpje over de Squadra belga: Belgen op het Concilie
23 APR '64 | Het is werkelijk het eerste concilie van Leuven, te Rome gehouden
's Morgens, voor het vertrek, [Congar logeerde in het Belgisch College] bekijkt men enkele punten van de tekst die men wil indienen. De Belgen handelen altijd op die manier. Zij bestuderen elke paragraaf VOOR de bespreking en bereiden zeer nauwgezet de punten voor waarop ze willen tussenkomen, in goede verstandhouding tussen hen en Mgr. Philips. Ze plannen op welke wijze ze desnoods zullen handelen en voorzien een terugvalpositie. Het is werkelijk (voor wat betreft het theologische aspect) het eerste concilie van Leuven, te Rome gehouden.
[De tekst waarvan sprake is het schema over de Openbaring. De Belgen vertrekken naar de subcommissie van de Doctrinele Commissie die van 20 tot 25 april vergadert in Rome.]
Bekijk het filmpje over de Squadra belga: Belgen op het Concilie
19 NOV '63 | Beslissend moment voor het leven van de Kerk en van de wereld
Mgr. De Smedt leest een lang rapport over de godsdienstvrijheid. Hij doet dat met kracht en vurig, op de enigszins theatrale stijl van iemand die zich van zijn succes verzekerd weet en die er alles aan doet om dit te bereiken. Het is een GROTE TEKST, al zitten er ook wel een paar zwakheden in. Het is ook een BESLISSEND moment voor het leven van de Kerk en VAN DE WERELD.
Wat een bijdrage aan de honderdste verjaardag van de Syllabus - die trouwens geciteerd en in zijn historische context geplaatst wordt.
18 NOV '63 | Twee verschillende mentaliteiten hebben zich gemanifesteerd
Lezen van de relatio over het schema De oecumenismo - eerste deel door kardinaal Cicognani zelf. Het is een tamelijk middelmatige tekst in de stijl van de encyclieken, dat wil zeggen: pretenderend dat de Kerk altijd gedaan heeft wat ze had moeten doen, wat vals is. Er zit geen oecumenische ziel in die tekst. Daarentegen kan het feit dat de Staatssecretaris zelf deze tekst leest een aantal tegenstanders ontwapenen of hen gerust stellen...
Ik verzamel mijn indrukken van de zitting deze voormiddag. Het is duidelijk dat twee verschillende mentaliteiten zich hebben gemanifesteerd, of beter nog twee werelden. Welk kloof gaapt er tussen de Relatio van Mgr. Martin en zij die zich - zoals Ruffini en de twee Spaanse kardinalen - vastklampen aan een verleden... dat achterhaald is.
Meer weten: Debat over de Oecumene van start
16 NOV '63 | Paulus VI is voorwerp van dringende verzoeken en aanhoudende druk
Dom J. Leclercq, nog steeds verbazend fit en intelligent en daarenboven vriendschappelijk weet me te zeggen dat kardinaal Lercaro aan de paus een memorandum zou voorlegen waarin hij zou voorstellen om nieuwe verkiezingen te houden en te gaan voor een nieuwe samenstelling van de Commissies. Hij zegt me verder op gezag van Alberigo, dat paus Paulus VI het voorwerp is van dringende verzoeken en aanhoudende druk. Rondom hem en bij hem is het een hevige strijd om invloed. Vanuit conservatieve hoek probeert men hem angst aan te jagen, wat bij Pius XII gelukt is. Men wijst hem op mogelijke gevaren en bijvoorbeeld voor de collegialiteit, houdt men hem het voorbeeld van de synode van Pistoia voor.
15 NOV '63 | Vanavond een audiëntie bij de Paus van de moderatoren
Naar het schijnt zou er vanavond een audiëntie bij de Paus zijn van de moderatoren. [Meer weten: Paus roept Concilieleiding samen over impasse]
Ik zie Mgr. Glorieux. Hij zegt me dat de nieuwe tekst van schema XVII hoofdstuk II (die voorbereid was in Mechelen) slechts heel recent is meegedeeld aan de Coördinatiecommissie die aan kardinaal Suenens gevraagd had een ontwerp ervoor voor te bereiden. Kardinaal Suenens had de tekst naar verschillende kardinalen gestuurd, maar niet naar de Coördinatiecommissie, ut sic, die hem ernaar gevraagd had.
14 NOV '63 | Curie verhindert dat bisschoppen rechten opnemen
Het is het Heilig Officie dat iedereen vreest en dat hier in Rome verhindert dat het minste initiatief wordt genomen. Pater Hamer vertelt me zelfs dat een telefoontje van het Heilig Officie er vorig jaar zou op aangedrongen hebben bij het Angelicum dat ik niet tot de studenten zou spreken. In feite hadden zij gevraagd dat ik hen zou toespreken en men had het hen geweigerd. Dat was me vorig jaar nooit verteld.
Om 16.30 uur in Santa Martha ondercommissie van De Populo Dei. Volgens geruchten van Mgr. Philips en Charles Moeller zou het idee om de commissies opnieuw te laten verkiezen veld winnen. Het doel zou zijn dat men commissies en vooral een THEOLOGISCHE COMMISSIE die beter aan de geest en de NOODWENDIGHEDEN van het Concilie zouden beantwoorden. Men kent nu de bisschoppen beter en zou met meer kennis van zaken dan de vorige keer kunnen kiezen. Het is nu een gedachte die rondloopt dat de Theologische Commissie met de huidige secretaris en voorzitter niets zou bereiken... Mgr. Piolanti verspreidt het gerucht dat het concilie sine die zou worden uitgesteld...
De mensen van de Curie (Ottaviani, Browne, Staffa, Carli,...) doen er alles aan om te verhinderen dat de bisschoppen hun rechten zouden opnemen die hen zijn ontvreemd.
13 NOV '63 | Discussie over hoofdstuk III: de bisschoppenconferenties
Slavische mis: meer dan een uur.
Discussie over hoofdstuk III: de bisschoppenconferenties. Frings: opmerkingen ten voordele van de vrijheid van de bisschoppen (toegejuicht). Mgr. Luis Alfonso Munoyerro: tegen de bisschoppenconferenties; alleen gelegenheidsbijeenkomsten op basis van een goedgekeurd programma en gecontroleerd door de paus. Mgr. Guy-M. Riobé: noodzaak van bisschoppenconferenties voor de noodzakelijke samenwerking tussen regio's en landen... Eens te meer algemeenheden. Onze bisschoppen presenteren synthesen. Mgr. Lorenzo Bianchi (China) spreekt in naam van verschillende bisschoppen: tegen de autoriteit van de conferenties die de vrijheid van de bisschoppen zouden beknotten. Er is niets tussen elke bisschop afzonderlijk en de paus, vicaris van Christus. Voor de monarchale structuur van de Kerk.
Meer weten: Verdeeldheid over nut en gevaar van bisschoppenconferenties
12 NOV '63 | Zeer onder de indruk van oecumenisch engagement
[Na een bezoek aan Frankrijk keer ik in de namiddag terug naar Rome] Om 15 uur afspraak in het Frans Seminarie voor een werkgroep over oecumene. Ik ben zeer onder de indruk gekomen van de diepe ernst en de authenticiteit en de veeleisendheid van het oecumenisch engagement van de enkele bisschoppen die aanwezig waren. Het was zeer zuiver en zeer mooi.
09 NOV '63 | Godsdienstvrijheid niet funderen op individuele recht van persoon
Vandaag een lang en interessant bezoek van pater de Riedematten. Als je met hem praat is het niet om niets te zeggen.
Over de CURIE: zullen we geschikte personen vinden die voorbereid zijn op een internationalisatie? Momenteel zit de Curie vrij geblokkeerd. De afwezigheid van de bisschoppen uit hun bisdommen en uit hun land vertaalt zich in een zekere verlamming, inbegrepen op het financiële vlak. De inkomsten stokken.
Over de kwestie van de GODSDIENSTVRIJHEID: we mogen niet alles funderen op het individuele recht van de persoon... De godsdiensten vertegenwoordigen een originele realiteit, waarvan het katholicisme de ware en perfecte vorm is. Maar in de mate dat een religie waarlijk een godsdienst is, heeft ze een specificiteit. Deze situeert haar als onafhankelijk van de Staat en van de politieke macht en wil dus de vrijheid.
08 NOV '63 | Ottaviani noemt stemming illegitiem en van generlei waarde
Door niet naar de Sint-Pieter te gaan gebeurt het dat men een groots moment mist. Maar ook dat men uren verveling vermijdt. Men zegt me dat er vanmorgen enkele belangrijke tussenkomsten waren van de kardinalen Frings, Lercaro, Rugambwa en Ottaviani. Men zegt me dat kardinaal Ottaviani de moderatoren heeft aangevallen terwijl hij voorwendde ze te verdedigen. Hij heeft gezegd dat de vragen die ze ter stemming voorgelegd hebben illegitiem waren en nullius valarois (van generlei waarde).
Meer weten: Symbolische clash tussen meerderheid en minderheid
07 NOV '63 | Overal een gevoel van ontmoediging, zelfs van een zekere afkeer
Verschillende bisschoppen zeggen me dat ze zullen vertrekken. Of dat ze niet meer naar de bijeenkomsten in de aula gaan waar ze toch niet meer luisteren. Zij vinden ook alles te lang en te uitgesponnen en ook de dagelijkse eucharistie duurt te lang. Zij vinden dat men tijd verliest en ze vragen zich af of dit alles tot iets zal leiden.
06 NOV '63 | Maximos IV heeft sterk de almacht van de kardinalen bekritiseerd
Ik ga niet naar Sint-Pieter, ik ben te uitgeput. Men zegt met dat ik een interessante zitting gemist heb. Langs de ene zijde Ruffini, die de curialistische these vertegenwoordigde, langs de andere zijde Alfrink, Bea en Maximos IV. Deze laatste heeft sterk de almacht van de kardinalen bekritiseerd. Zij zijn van Romeinse clerus en vertegenwoordigen slechts de Romeinse Kerk, terwijl de bisschoppen en vooral de patriarchen de Universele Kerk vertegenwoordigen. We worden geconfronteerd met twee ecclesiologieën. De nawerking van het pontificaat van Pius XII wordt ter discussie gesteld...
De Kerken leven, ze zijn er en zijn vertegenwoordigd en verzameld in het concilie, ze vragen een ecclesiologie van de Kerk en van de Kerken en niet van de pauselijke monarchie, met een juridisch systeem waarmee die zich heeft uitgerust om haar te dienen.
Meer weten: Schema over de bisschoppen stelt teleur
05 NOV '63 | Het zou goed zijn mochten de hoofdstukken bediscussieerd worden
Het werk in de algemene vergaderingen herbegint. We zijn op vier weken van het einde van de tweede zittijd... Lezen van de rapporten over De Episcopis... Men kan zeggen dat de belangrijkste kritiek is gegeven. Morgen volgt er een stemming over het geheel van het schema. Men zou het kunnen verwerpen. Het zou nochtans goed zijn mochten de verschillende hoofdstukken kunnen bediscussieerd worden. Dit zou de gelegenheid bieden om een aantal zaken te zeggen. Veel bisschoppen denken zoals ik, dat het beter zou zijn om te stemmen placet juxta modum en over te gaan tot de discussie.
Meer weten: Schema over de bisschoppen stelt teleur
02 NOV '63 | Ik voel me totaal overbelast en zelfs door alles verpletterd
De wereld is te veelomvattend, er zijn teveel nieuwe dingen, ik moet teveel doen en teveel beheersen. Ik voel me verouderd, leeg; ik ben ijl in het hoofd; mijn lichaam voelt zwaar aan en mijn geestelijke reserves te onzeker. Menselijk gesproken ben ik door het leven overwonnen, of op zijn minst verraden... ik zou beter in schoonheid verdwijnen. Maar ik weet maar al te goed dat men niet te kiezen heeft en dat dit domme gedachten zijn.
[Ook de volgende dagen voelt hij zich totaal uitgeput.]
01 NOV '63 | Paulus VI: "negatieve kritiek voor immer uitgesloten"
Pater Häring vertelt me dat paus Paulus VI gisteren naar de Universiteit van Lateranen is geweest om er het academiejaar te openen. Hij heeft zijn toespraak beëindigd met te zeggen dat van de universiteit van Lateranen een POSITIEVE bijdrage wordt verwacht en geen kritisch negatieve. En dat de negatieve kritiek voor immer zou moeten uitgesloten worden. De toespraak werd uitbundig toegejuicht door de studenten. Iedereen had begrepen dat dit een afkeuring was van de ingesteldheid van Mgr. Piolanti en het einde betekent van de aanvallen tegen het Biblicum.
31 OKT '63 | Er is niets van aan wat Le Monde gisteren schreef
Pater Gagnebert laat me door bemiddeling van kardinaal Browne weten dat kardinaal Antoniutti me verzekert dat er niets van aan is van wat Le Monde (H. Fesquet) gisteren schreef, nl. dat de Congregatie voor de Religieuzen aan de Oversten een lijst zou bezorgd hebben van de experten waarvan men zich moest ontdoen. En waarop mijn naam zou voorkomen.
30 OKT '63 | Bisschoppen beseffen weinig waarom het gaat bij de stemming
Voor de algemene vergadering spreek ik met verschillende bisschoppen, inbegrepen de Franse. Ik ben verwonderd te horen hoe weinig ze beseffen waarom het gaat bij de vijf stemmingen die hen vandaag zullen voorgelegd worden. Zij hebben er maar vage ideeën over, eerder pragmatisch. Zij onderscheiden niet de doctrinele draagwijdte ervan, de fundamentele inzet ervan. Ging het er zo aan toe tijdens het Concilie van Nicea of van Chalcedon?
Meer weten: Grote meerderheid voor collegialiteit en permanente diakens
29 OKT '63 | Marianisten van alle slag voeren een onvoorstelbaar offensief
Aan de ingang van de Sint-Pietersbasiliek deelt men een pamflet uit dat ondertekend is door de Oosterse bisschoppen. Het is pure misleiding. Zij argumenteren vanuit de devotie voor Moeder Gods van de Oosterse kerken - al dan niet geünieerd - om een apart schema er door te krijgen. Marianisten van alle slag voeren een onvoorstelbaar offensief... Veel bisschoppen aarzelen. Ik voorspel 52 à 55 % voor een inpassing (ik had eerst 51% geschreven).
Meer weten: Maria in schema over de Kerk en peilingsvragen uitgedeeld
29 OKT '63 | Philips speelt DE FACTO secretaris van de commissie
Om 16.30 uur Theologische Commissie op het Vaticaan... Philips stelt voor dat op de dagen dat de ondercommissies vergaderen er geen algemene vergadering van de Commissie zou zijn. Dat is het advies van kardinaal Browne. Philips speelt DE FACTO secretaris van de commissie. Hij weet waar hij naartoe wil en hij verstaat de kunst omdat ook de laten aannemen. Hij geeft zijn idee niet op zolang hij niet bereikt heeft wat hij wilde.
28 OKT '63 | Mensen van het Heilig Officie hadden een manoeuvre opgezet
Om 18.30 uur vergadering van de centrale ondercommissie... Vreemde vergadering! De mensen van het Heilig Officie hadden een manoeuvre opgezet om de stemmingen die de moderatoren hadden opgezet te kelderen en zelfs af te voeren. En op die manier ook het gezag van de moderatoren. Alles was opgezet, maar van bij de eerste reactie is alles in elkaar gezakt; er was geen sprake meer van de door Parente voorbereide vragen. Mgr. Garonne vergeleek het met een slak. Zij steekt haar voelhorens uit, maar het volstaat ze met de vinger aan te raken opdat ze die reeds intrekt.
27 OKT '63 | Zij zijn bekommerd om de opening naar links en de verkiezingen
Mgr Guerry vertelt me dat Siri en de Italiaanse bisschoppen een brief zullen publiceren over het marxisme. Zij zijn bekommerd om de opening naar links en voor de komende verkiezingen. Alles wordt bij hen gedomineerd door de bekommernis om de politiek te beïnvloeden. Wanneer ze tijdens het concilie vragen om aan te dringen dat de leken zich volledig zouden onderwerpen aan de hiërarchie en dat men dat zelfs zou inbrengen in de definitie van leek, is hun echte bekommernis deze: de moeilijkheden van de bisschoppen met de Democrazia Christiana.
26 OKT '63 | Buiten enkele bezoekers werk ik de hele dag aan de steekkaarten
Buiten enkele bezoekers werk ik de hele dag aan de steekkaarten voor de Commissie. Pater Hamer had me gevraagd om naar Santa Sabina te gaan voor een vergadering met experten over het hoofdstuk van de religieuzen, samengeroepen door de Generaal, maar ik heb gedacht dat pater Féret daarin veel competenter is dan ikzelf.
25 OKT '63 | Moeller geeft mij de stand van zaken met betrekking tot de vragen
Moeller geeft mij de stand van zaken met betrekking tot de vragen die woensdag en donderdagnamiddag zijn bediscussieerd, zoals die gisterenavond was, maar dat zou nog kunnen wijzigen! Hierbij de vier vragen die ter stemming voorgelegd zouden worden:
- sacramenteel karakter van de bisschopswijding
- men treedt binnen tot het corpus (korps) van de bisschoppen door de wijding
- het collegium of corpus
a) geniet de opperste macht in de Kerk
b) en dat door goddelijk recht
- het PRINCIPE van het permanente diaconaat, zonder enige vraag te stellen over het celibaat
56ste Algemene Congregatie. Men leest de tekst over het schema De BMV Matre Ecclesiae. Felici insisteert op die titel en herhaalt drie of vier keer.
24 OKT '63 | Mgr. Nabaa zegt dat er echte sabotage is gepleegd
Het schijnt dat de vergadering van de Moderatoren met de Coördinatiecommissie en het voorzitterschap niet geleid heeft tot een goede overeenkomst. Men heeft ruzie gemaakt over de redactie van de vier stemmingen. Het diaconaat zou negen stemmen voor en zeven tegen hebben gekregen. Dus een nipte meerderheid... (dit komt van Mgr. Marty). ...
Ik verlaat de tribune: alles is zo vervelend, iedereen heeft er zijn buik van vol. Ik zie Dom Rousseau en Mgr. Nabaa. Die laatste heeft deelgenomen aan de vergadering van gisteren avond als ondersecretaris. Hij zegt dat er echte sabotage is gepleegd: de Italianen (elf) samen met mannen als Spellman en zelfs Tisserant. De Italianen zijn zonder versagen TEGEN collegialiteit en het WOORD is zelfs geschrapt in de tweede vraag. Enkel kardinaal Liénart is moedig geweest.
23 OKT '63 | Curie probeert om de Moderatoren te verzwakken
Medina zegt me dat de Curie probeert om de Moderatoren te verzwakken en een actie van hun kant wil verhinderen. Dat zou de grond zijn van de crisis die is ontstaan over de vier vragen die ter stemming zouden worden voorgelegd. Er zou vandaag overigens een vergadering zijn van de Moderatoren en het Voorzitterschap.
In de commissie zijn vanavond alle Italianen afwezig...(?).
22 OKT '63 | De debatten zijn totaal niet georganiseerd
Ik blijf [op mijn kamer], zelfs niet om te werken, maar gewoon om de enorme achterstand in het beantwoorden van brieven en toenemende stapel papieren te verwerken. Men zegt me dat er enkele interessante tussenkomsten waren...
De debatten - het zijn zelfs geen debatten, maar een opeenvolging van toespraken - zijn totaal niet georganiseerd.
21 OKT '63 | Een van de meest verschrikkelijk lege en vervelende zittingen
Ik vertrek vroeg ... In Sint-Pieter doe ik vaak vruchteloze pogingen om deze of gene te bereiken... Ik zie Laurentin die mij een tekst voorlegt die kardinaal König moet lezen ten voordele van het invoegen van de De BMV [de tekst over Maria] in de De Ecclesia en een nota geredigeerd door Laurentin, Moeller, Martelet,... met negen redenen in dezelfde zin en een antwoord gevende op de tegenwerpingen. Ik suggereer enkele nieuwe beschouwingen...
Mis volgens de Roemeensbyzantijnse ritus... Vervolgens lezing van het rapport over hoofdstuk IV van de De Liturgia. Het is erg lang. Men begint om 11 uur aan het eigenlijke werk, reeds uitgeput...
Een van de meest verschrikkelijk lege en vervelende zittingen.
20 OKT '63 | Ruffini: "Nu laat men de protestanten binnenkomen"
's Avonds te gast bij de Braziliaanse bisschoppen in Domus Mariae, maar er zijn ook bisschoppen uit Oeganda, Rwanda, Hongarije en Equatoriaal Afrika. Conferentie over de oecumene. Tussen de vragen die men mij stelt ook deze over de De Beata. Ik meen veel aarzeling te horen, maar toch een neiging om er een afzonderlijk schema voor te maken. In elk geval, Maria is Mater Ecclesiae: dit nieuwe patroonschap door Balic gelanceerd heeft reeds zijn uitwerking.
Men zegt me dat kardinaal Ruffini hier woont en dat hij gezegd heeft: "Nu laat men de protestanten binnenkomen. WIJ zullen op een dag moeten vertrekken."
19 OKT '63 | Nooit is iemand ooit zo ver gegaan, zelfs Johannes XXIII niet
Ik lees de toespraak van de Paus tot de observatoren van vorige donderdag. Het is een prachtig document. Nooit is iemand ooit zo ver gegaan, zelfs Johannes XXIII niet.
18 OKT '63 | Ik ben begonnen met de verwerking van de amendementen
Ik heb zo'n achterstand met dringende opdrachten dat ik niet naar SInt-Pieter ga. Ik ben begonnen met de verwerking van de voorgestelde amendementen en met ze op steekkaart te zetten. Het is een loodzware opgave. Op een half uur heb ik amper twee fiches gemaakt en er zijn er honderden te maken.
Om 15.30 uur vergadering op het Belgisch College voor de studie- en animatiecommissie die zich inzet voor de Kerk ten dienste van de armen. Zijn aanwezig: kardinaal Gerlier, de monseigneurs. Himmer, Ancel, Moralejo (zeer wel), Mercier, Coderre, Hakim, een Vietnamese bisschop en nog twee anderen. Verder Dossetti, priester Denis. Mgr. Helder Camara houdt er een fantastische en profetische uiteenzetting. Weliswaar een beetje pathetisch en theatraal. Hij houdt van het opzienbarende.
Van 16.30 uur tot 18 uur werken voor de theologische commissie.
Om 19.30 uur op het Pools college. Uiteenzetting over de oecumene... 15 bisschoppen en studenten. Ik heb de indruk dat de Polen buiten de gedachtestromingen zijn gebleven, ze zouden er nochtans open voor staan.
17 OKT '63 | Ottaviani zegt dat moderatoren hun bevoegdheid te buiten gingen
Tijdens de zitting verlaat ik de tribune voor gesprekken met Moeller, Daniélou en Laurentin. Zij vertellen mij het volgende: de vier moderatoren hadden voor gisteren een voorstel aangekondigd voor een stemming over vier punten. Niets is voorgesteld, noch gisteren, noch vandaag; gisteren, hielden de moderatoren niet op te discussiëren tijdens de mis. Kardinaal Ottaviani zou zich tegen het voornemen verzet hebben, zeggende dat dit tegen het reglement was en dat de moderatoren dus hun bevoegdheid te buiten gingen...
Na het diner conferentie over De laicis en De populo Dei (voor de Vietnamese bisschoppen). Daarna vragen en uitwisseling. Ik geef me er rekenschap van dat deze bisschoppen (30 à 35) zich niet zo best voelen bij deze teksten en met de discussies over De Ecclesia... Zij vinden er zich niet in terug... Eens te meer realiseer ik mij hoezeer de katholieke Kerk "latijns" is en hoezeer ze zich vergist - ter goeder trouw - te denken dat ze "katholiek" is.
16 OKT '63 | Conflict over de stemmingen die de moderatoren willen voorleggen
Koptische mis, een vol uur. Tijdens de mis gaat kardinaal Cicognani, de staatssecretaris, kardinaal Agagianian opzoeken en neemt hem terzijde om hem te spreken. Kort daarna vervoegen de andere moderatoren het gesprek. Ze schijnen erg verontrust. De draaimolen start drie keer: de staatsecretaris gaat weg en komt na een tijdje terug. Zij die het van nabij gezien hebben en me het voorval signaleerden denken dat het gaat om conflict over de drie (vier) stemmingen die de moderatoren het concilie zouden willen voorleggen: de scramentaliteit van het bisschopsambt, de collegialiteit en de kwestie van diaconaat (zonder iets te preciseren over het celibaat, eventueel voor gehuwde mannen).
15 OKT '63 | Paus vraagt dat men EERST het De Hierarchia zou plaatsen
Vergadering van de Theologische Commissie om 16.30 uur. Zeer weinig experten aanwezig... Kardinaal Ottaviani heeft bij de paus gewezen op de stemmingen tijdens onze laatste vergadering. De paus heeft hetzelfde gezegd als de vier moderatoren. Hij heeft het De Populo Dei goedgekeurd, maar heeft er aan toegevoegd dat men EERST het De Hierarchia zou moeten plaatsen en vervolgens het De Populo Dei...
14 OKT '63 | Ik vraag mij af of het conflict niet tot op de bodem moet gaan
[Bij het begin van de 47ste congregatie.] Ik zie Mgr. Maury (Dakar), Mgr. Duval (Algiers) en onze Franse kardinalen. Ik schenk een exemplaar van mijn net ontvangen boek Eglise servante et pauvre aan kardinaal Lercaro. Ik groet de patriarchen op hun nieuwe plaats voor het standbeeld van Sint-Pieter (de voorbije dagen woedde een discussie over waar de patriarchen konden geplaatst worden omdat zij zich geminoriseerd voelden t.a.v. de kardinalen). Ik zie Roux en Nissiotis. Zij zijn erg ontgoocheld over de De Ecclesia. Ik leg hen uit dat men de zaken ofwel kritisch kan bekijken dan wel langs de positieve zijde...
Ik mis enkele interventies. Mgr. Philips zegt me dat kardinaal Ottaviani is tussengekomen bij de paus om de sequentie De populo Dei - De hierarchia in te ruilen voor het omgekeerde. Dat is een hele ecclesiologische optie. De vier moderatoren zijn de omgekeerde opvatting toegedaan. Ik vraag mij af of het conflict niet tot op de bodem moet gaan, tot op het moment dat kardinaal Ottaviani ertoe gebracht zal worden om ontslag te nemen als voorzitter van de Theologische Commissie.
13 OKT '63 | Over kardinaal Ottaviani zei hij "het is een kind"
's Namiddags wandeling tot aan het Lido van Ostia met vier broeders van Taizé en Chenu, Féret en Liégé. Roger Schutz vertelt me over zijn audiënties bij de laatste drie pausen. Een pijnlijke indruk over Pius XII, die slechts op het einde een beetje opener werd. Broeder Schutz lijkt me nog niet helemaal de openheid van Paulus VI te vatten. Zijn voorkeur gaat veruit naar Johannes XXIII: een man van God, eenvoudig... Hij was zeer hard voor de mensen van het Heilig Officie en over kardinaal Ottaviani zei hij het is een kind.
12 OKT '63 | Het is me teveel en moet me voorslepen
Ik lees het Engelse voorstel voor de De Beata. Het is een mooie tekst. Dat hij moge aangenomen worden zonder discussies.
Ik redigeer en typ twee kleine nota's over Collegialiteit en over Primaatschap en macht van de bisschoppen (meegedeeld aan Philips, Rahner, Garrone)...
Ik breng mijn nota naar het Belgisch College: maar het is me teveel en moet me voorslepen, er zit geen beweging in mijn rechterbeen die ik met de hand moet voortduwen. Ik zie Rahner, die typt wat ze deze morgen hebben geredigeerd om het op 2000 exemplaren te vermenigvuldigen voor zondagavond. Hij vertelt me dat de moderatoren afzonderlijk zullen laten stemmen over: collegialiteit, sacramentaliteit van de bisschopswijding, diaconaat...
Ik spreek ook nog Mgr. Prignon over de slotformule van de proclamatie: het zou een act moeten zijn van het college met de paus aan het hoofd.
11 OKT '63 | Kanunnik Moeller komt een praatje met me slaan
Hij vraagt meer bepaald mijn advies over de aanduiding door de paus van een nieuw lid voor de theologische commissie om Mgr. Peruzzo te vervangen. Kardinaal Suenens heeft hem namen gevraagd. Ik zeg dat er nood is aan een oosterling (Edelby, Zoghby, Hermaniuk) of een Zwarte Afrikaan: maar welke heeft er een voldoende theologische opleiding of structuur?
Ik vraag Moeller aan Suenens te zeggen dat hij moet nadenken over de vorm van de conclusie, om de slechte "N. sacro approbante concilio..." te vervangen door een andere formule.
10 OKT '63 | Men mag absoluut niet over Israël spreken
Om 17 uur bij Maximos IV en de Melkitische bisschoppen. De patriarch neemt even terzijde om te zeggen dat men absoluut niet over Israël mag spreken, zoals ik had gewild, in de De populo Dei. Dat zou het uitmoorden van christenen in de Arabische buurlanden van Israël kunnen ontketenen. Ik werp tegen dat er andere zeer belangrijke overwegingen meespelen. De patriarch herhaalt nog drie keer wat hij mij gezegd had. Mgr. Hakim zegt me kort daarna: er zal in het schema De oecumenismo een hoofdstuk aan de joden gewijd zijn, men kan dus de interventie die ik wilde doen in de De populo Dei laten vallen.
09 OKT '63 | Ik kom terug rond 20 uur volledig ten einde krachten
Na de bijeenkomst in de Sint-Pieter ga ik lunchen in Sint-Thomas van Villeneuve. Nadien gesprek met Féret en Liégé. Ik zou graag nog twee uur werken in het Angelicum om de bemerkingen m.b.t. de De Populo Dei af te werken. Maar we kom niet vooruit; het is onmogelijk om via de Corso de Piazza Venezia te bereiken. We keren terug en gaan langs bij pater Chenu. Jammer genoeg niet genoeg tijd... Féret voert me naar het Vaticaan voor de theologische commissie van 17.30 uur. Weinig experten en (bijna) uitsluitend vrienden.
Grote en belangrijke zitting met het oog op de toekomstige oriëntatie. Wat vanavond voor een stuk heeft gespeeld is de opening naar de mensen (De populo Dei) en de gezondheid van een mariologie, genezen van een woekerend maximalisme.
Ik kom terug rond 20 uur, 12 uur nadat ik mijn cel verlaten had, volledig ten einde krachten.
08 OKT '63 | Het is pijnlijk geweest
Oudsyrische Mis: Tapouni. Eerder pijnlijk en veel te lang. Mgr. Philips zegt me dat er gisteren vergadering is geweest van de subcommissie voor het rangschikken van de amendementen. Het is pijnlijk geweest: men bevindt zich tegenover dezelfde mentaliteit en dezelfde obstructie van hen van de overkant: Tromp domineert en hij is erin geslaagd door te spreken over de onzinnigheden die te horen waren in de Aula...
Om 16.30 uur op het secretariaat voor de eenheid. Uiteenzetting van Mgr. Philips over hoofdstuk II van de De Ecclesia.
07 OKT '63 | Ik redigeer teksten
In de wagen die ons terug brengt heb ik een gesprek met Mgr. Renard over het priesterschap. Er wordt overeengekomen dat ik hem een tekst over de kwestie zal bezorgen. Het neem meer tijd in beslag om van Sint-Pieter naar het Angelicum te rijden, dan met het vliegtuig van Rome naar Zurich!
Opname voor de Ierse radio. Ik redigeer teksten over de particuliere kerken; over het priesterschap (voor Mgr. Renard) en over de kwestie van de ex sese.
06 OKT '63 | Wandeling met Féret, Liégé, Cullmann, Roux en Philips
's Namiddag wandeling met Féret en Liégé, Cullmann en H. Roux naar Rocca di Papa. Op het laatste moment voegt Mgr. Philips, die daar langs kwam, zich bij ons.
05 OKT '63 | Kwestie van het diaconaat stelt zich anders van land tot land
Eindelijk een kalme morgen en niet uitputtend zoals de andere zijn... Hij meer de tijd voorschrijdt, hoe meer ik inzie dat de kwestie van het diaconaat zich anders stelt van land tot land.
04 OKT '63 | Het is aan het concilie zelf om zijn positie te bepalen
Gisteren is er vergadering geweest van de commissie voor het apostolaat van de leken. De leken "waarnemers" namen er aan deel en men is het erover eens geworden dat andere leken zouden kunnen uitgenodigd worden.
Na de bijeenkomst in de Sint-Pieter moet ik met Mgr. Elchinger gaan lunchen bij Laurentin. We hebben moeite om een taxi te bemachtigen en Laurentin - die als ik het goed voor heb journalistiek werk doet voor Le Figaro - laat ons bijna driekwartier wachten. We boeken amper vooruitgang m.b.t. de zaak van de De Beata. De voorliggende tekst van Laurentin geeft me geen voldoening en beantwoordt niet aan wat nodig is...
De kwestie van het invoegen van de De Beata in de De Ecclesia is voorgelegd aan de paus. Die is persoonlijk voor, maar HIJ WIL NIET TUSSENKOMEN in het concilie: het is aan het concilie zelf om zijn positie te bepalen door een discussie en een stemming.
De kwestie van de Informatie tijdens het concilie ... Elke taalgroep organiseert zich onder de verantwoordelijkheid van een bisschop. De Fransen hebben, dank zij abbé Haubtmann, een informatie waarvan alle journalisten zeggen dat ze er over in de wolken zijn en die een groot aantal geïnteresseerde informatoren van andere landen aantrekt.
03 OKT '63 | "Poging om het concilie te dirigeren"
In de Sint-Pieter zie ik kardinaal Léger. Hij is ontstemd over wat volgens hem een poging is van kardinaal Suenens om het concilie te dirigeren en het zijn visie op te dringen (nieuw hoofdstuk II van De Ecclesia; schema XVII). Hij is vrij somber en pessimistisch. Hij stelt me voor aan kardinaal Gracias. Ik zie ook nog kardinaal Marella die me toevertrouwt dat hij op vraag van kanunnik Boulard, Liégé als expert zal nemen voor de Commissie over het bestuur van de bisdommen...
Om 14.35 uur afspraak met pater Greco, de secretaris van het Afrikaanse episcopaat... Dit jaar hebben de bisschoppen zelf hun werk georganiseerd. In plaats van geleid te worden door de experten, organiseren ze zichzelf in kleine equipes en roepen hun experten op om hen bij te staan. Ze lijken meer bij de zaak en zijn veel actiever dan vorig jaar. Ze beleven het concilie ernstig.
02 OKT '63 | Sommige Vaders en experten struinen rond en babbelen te luid
Ik zie tijdens de mis Mgr. Onclin over de kwestie van de leden. Wij zijn het er over eens. Hij zal een tussenkomst laten doen door een Amerikaanse bisschop...
Mgr. Felici, dringt er in naam van de voorzitters op aan dat de Vaders op hun plaats blijven zitten. Sommige Vaders en experten struinen rond en babbelen intussen veel te luid...
Nu zijn er veel te veel experten. De aanvragen blijven toestromen, in die mate dat men oordeelde ze allemaal te moeten weigeren. Dat is jammer want men heeft nulliteiten toegelaten en mannen van het hoogste niveau zoals Féret, Liégé en Martlet moeten buiten blijven.
Kardinaal Liénart herhaalt dat de Paus de lof over mij gezongen heeft als theoloog.
01 OKT '63 | Ik bewonder de aandacht van de observatoren die echt WERKEN
Aan de Sint-Pieter zie ik Rahner, Küng, Liégé, Daniélou, Mgr. Philips, Balic en verschillende bisschoppen waaronder Charue, Huyghe en vooral Mgr. Veuillot met wie ik spreek over tekst over Israël. We zullen er later op terugkomen...
Om 16.30 uur vergadering met de observatoren in de Columbus. Men vraagt hen hun bemerkingen op de toespraak van de Paus: hij zal ervan op de hoogte worden gebracht.
Vervolgens exposé door Thils over de De Ecclesia: tamelijk materieel maar 'sachlich' en pedagogisch. Ik bewonder de aandacht van de observatoren die echt WERKEN...
In haar geheel genomen is deze vergadering van een uitzonderlijke kwaliteit geweest. Het is fantastisch, we bespreken dogmatische teksten met de anderen en op zo'n manier dat zij het beschouwen alsof die teksten hen aanbelangen en dat wij het aannemen dat zij ons werkelijk iets te communiceren hebben.
30 SEP '63 | Ik ga de observatoren groeten, zonder er een over te slaan
Door moeilijkheden met de bus, die overvol zat, kom ik al vermoeid aan in de Sint-Pieter. Ik vind er meteen de sfeer terug van algemene congregaties en ontmoet er heel wat bekenden. Ik ga de observatoren groeten, zonder er een over te slaan. Ze zijn veel talrijker dan bij de vorige sessie: het grootste deel in pantalon, met een groter aandeel - zo lijkt me - van mannen uit Azïe en Angelsaksisch Amerika...
's Avonds om 17.15 uur krijg ik bezoek van pater Dournes, samen met Mgr. Seitz en Mgr. Jacq uit Viëtnam. Zij staan zeer geïsoleerd, met bisschoppen uit hun land - zo zeggen ze mij - die het concilie niet beleven. Zijzelf zoeken hoe ze het concilie kunnen beleven en hoe ze er nuttig kunnen voor zijn.
29 SEP '63 | Pauselijk hof schrijdt binnen, gekostumeerd zoals in de 16e eeuw
Ik ben om 8.15 uur in Sint-Pietersbasiliek die schitterend aangepast is om als aula te dienen. Ik ontmoet er bekende gezichten, maar ook nieuwe zoals bijvoorbeeld pater Courtney...
Ik kan niet anders dan de structuur van de ceremonie zelf ecclesiologisch interpreteren: tussen twee hagen van zwijgend (stom) toekijkende bisschoppen schrijdt het pauselijk hof binnen, gekostumeerd zoals in de 16de eeuw, de paus voorafgaand, die daardoor tegelijk overkomt als een souverein van het tijdelijke type en als hiërarchisch staande boven...
Tijdens zijn toespraak richt de Paus zich rechtstreeks naar Johannes XXIII. Zo stelt hij hem tegenwoordig.
18 SEP '63 | Jammer genoeg zorgt dit ook voor een vrij vale tekst
In Straatsburg schrijf ik notities over die ik gisteren in Mechelen nam.
Waren aanwezig: Mgr. Philips, Prignon, Cerfaux, Ch. Moeller, Delhaye, paters Rigaux, Tucci en Congar.
Kardinaal Suenens geeft ons eerst wat nieuws. Hij is in clergyman, donkergrijs pak zonder het minste kenteken, noch rode col, zelfs geen ring...
Nu is kardinaal Suenens samen met de kardinalen Döpfner, Lercaro en Agagianian benoemd tot lid van een groep van vier kardinalen, die binnen het voorzitterschap het werk van het concilie moeten leiden, zowel wat betreft de inhoud als wat betreft de interne orde.
Wat ons werk betreft, dat we tegen 19 uur beëindigen, dat is redelijk goed. Mgr. Philips heeft de onuitgegeven kunst om alles in één tekst te kunnen integreren... Jammer genoeg zorgt dit ook voor een vrij vale tekst waar de hoofdgedachten en de echt doorslaggevende ideeën wat versmacht zijn en overdekt met een grisaille. Maar niemand anders dan Mgr. Philips had dit werk kunnen volbrengen.
Kardinaal Suenens staat zeer open voor de voorstellen die men hem doet. Het is een positief ingestelde man, goed georganiseerd, met aandacht voor zijn gesprekspartners.
07 SEP '63 | Van gedachten gewisseld over nieuw hoofdstuk voor schema XVII
Vergadering op het aartsbisdom om 10 uur; wellicht de zaal van de 'Gesprekken' [de Gesprekken van Mechelen, 1921-1926: Anglicanen met kardinaal Mercier].
In de voormiddag tussen 10 en 13 uur werkt men af wat gisteren begonnen was: de bemerkingen bij De Ecclesia en over de opbouw van het nieuwe hoofdstuk De populo Dei. Na de maaltijd, meer dan behoorlijk, hebben we tussen 15 en 18 uur van gedachten gewisseld over de redactie van het nieuwe hoofdstuk voor schema XVII: iedereen zette uiteen wat dit hoofdstuk volgens hem moest bevatten.
Uiteindelijk denkt Mgr. Philips het geheel van de voorstellen te kunnen samenvatten in vier hoofdstukken:
- de missie van de Kerk;
- de Wereld:
- a) op zich;
- b) modern;
- de aanwezigheid van de Kerk in de wereld: algemene principes;
- de aanwezigheid van de Kerk in de wereld: toepassingen.
Na verschillende hypothesen over de beste manier om het werk voort te zetten te hebben onderzocht, besloot men dat iedereen tegen morgenmiddag 15 uur, in het Latijn de suggesties en voorstellen zou formuleren, die volgens hem zouden moeten opgenomen worden in die vier hoofdstukken.
Na een diner trekt iedereen zich terug. Wij, pater Tucci, Ch. Moeller en ikzelf, proberen in groep voort te werken in mijn kamer op het Groot Seminarie. Maar dat gaat niet. Vooreerst omdat we vermoeid zijn. Daarnaast omdat het redactiewerk met meerderen samen niet werkt: elk vertrouwt op de andere en men verliest tijd, men trappelt ter plaatse. Uiteindelijk redigeert elk zijn eigen inbreng: men begint, men probeert.
Uiteindelijk brengt men de vruchten van die cogitationes op zondag 8 september samen. Elk leest of vat zijn paper samen. Ik heb geen project kunnen finaliseren dat het geheel omvat. Sommigen, meer bepaald professor Dondeyne, zien volgens mij onvoldoende dat we werken aan een Dogmatische Constitutie, en formuleren interessante inzichten over de moderne wereld, maar die eerder bestemd zijn voor een artikel of een conferentie...
Uiteindelijk zal Mgr. Philips, die de afgewerkte papers ontvangen heeft, proberen een tekst te redigeren waarin met iedereen rekening wordt gehouden. Hij zal ons die presenteren op een vergadering die voorzien is voor dinsdag 17 in Mechelen. Kardinaal Suenens zal er ongetwijfeld ook aan deelnemen.
10 JUN '63 | Het gevoel in Johannes XXIII een vader te verliezen
De doodstrijd en de dood van Johannes XXIII zijn gebeurd. De Kerk en zelfs de hele wereld hebben een uitzonderlijk moment beleefd. Opeens heeft de enorme echo zich geopenbaard die deze eenvoudige en goede mens is geweest. Het is duidelijk geworden hoe indringend hij het religieuze landschap en zelfs dit van de wereld van de mensen heeft veranderd, door eenvoudigweg te zijn wie hij was. Hij heeft dit niet bewerkstelligd door grote uiteenzettingen van ideeën, maar door eenvoudige gebaren en de stijl van zijn persoonlijkheid. Hij heeft niet gesproken in naam van het systeem, vanuit zijn legitimiteit of zijn autoriteit, maar eenvoudig vanuit een aanvoelen en bewogenheid van het hart, die enerzijds aan God gehoorzaamde en anderzijds de mens beminde. Of meer nog, die beide deed in een enkele beweging. Eens te meer is de Goddelijke wet bevestigd: alleen God is groot; ware grootheid bestaat er in Hem onderdanig te zijn en Hem te dienen in zijn liefdesplan. Hij verheft de eenvoudigen. Zalig de zachtmoedigen, zij zullen het land bezitten. Zalig zij die vrede stichten, zij zullen zoon van God genoemd worden. Iedereen heeft het gevoel gehad in Johannes XXIII een vader te verliezen, een persoonlijke vriend, iemand die aan hem dacht en die hem beminde.
13 MAA '63 | De scepter is overgegaan in andere handen
Het is duidelijk dat Mgr. Philips het vertrouwen van kardinaal Ottaviani heeft gewonnen. En dat heeft grote consequenties... Ik zeg aan pater Tromp dat ook hij wel een bedanking verdient. Hij antwoord mij met een vermoeid gebaar vergezeld van iets wat op een snik gelijkt. Inderdaad, hij lijkt opzij geschoven. De scepter is overgegaan in andere handen.
11 MAA '63 | Mgr. Philips is onvoorstelbaar lucide geweest
Mgr. Philips is onvoorstelbaar lucide geweest, bijzonder bij de pinken en gevat, gaf met het grootste gemak uitleg en stelde iedereen gerust...
De arme pater Tromp is bijna niemand meer... Wat een verschil met de voorbereidende commissie waar hij alles domineerde en besliste!!! Hopelijks blijft dit duren!
05 MAA '63 | Om 9 uur verhuis ik naar het Belgisch College
Ik meen dat te moeten doen. De toekomst zal uitwijzen of ik al dan niet gelijk had.
05 MAA '63 | "Zij" willen terugkeren naar het officiële schema
Het is duidelijk dat "zij" willen terugkeren naar het officiële schema en de bespreking van een nieuw schema zo lang mogelijk willen uitstellen...
- Mgr. Charue (werkelijk zeer moedig): de Algemene Commissie heeft aan de subcommissie gevraagd om het schema te kiezen, iedereen hier is daarvan getuige....
- Ottaviani: maar men stelt ons nu niet één van de schema's voor waartussen men heeft gekozen, maar een nieuw schema.
- Charue: Nee, het is het schema Philips, maar verbeterd.
- Ottaviani: Procedatur ad examen.
- Hij is verslagen. Zijn poging om te verdagen is gescheitert [mislukt].
04 MAA '63 | HET IS DAAR dat het werk praktisch gebeurt
Deze morgen tussen 10 en 13 uur gewerkt op het Belgische College met Mgr. Philips, Moeller, Rahner, en vervolgens Lafortune, om verbeteringen voor te bereiden en zelfs vaak een nieuwe redactie voor het tweede hoofdstuk van De Ecclesia. We leveren goed werk. Mgr. Philips is de man die zaken kan doen doorgaan en aan wie men zaken kan doorgeven. Natuurlijk is onze kleine groep homogeen: op dat niveau daar is er geen probleem. Ook de president van het Belgisch College [Prignon] werkt mee, hij typt de teksten.
HET IS DAAR dat het werk praktisch gebeurt. Er is ook beslist dat ik mij daar ga vestigen. Men heeft er een kamer voor mij gereserveerd. Dat zal voor morgen voormiddag zijn.
Tijdens de middaglunch - ik lunch met Mgr De Smedt - verneem ik heel wat: Moeller vertelt me hoe men mij hier heeft doen komen. Hij is het die op dinsdag 26, de dag waarop men de De Ecclesia begon, gezegd heeft: het is schandalig dat Congar hier niet zou zijn. Mgr De Smedt heeft illico de telefoon gegrepen en met Mgr. Garrone gesproken. Als gevolg daarvan heeft Daniélou mij geschreven (ook kardinaal Léger zou aangedrongen hebben opdat men mij zou laten komen).
01 MAA '63 | Ik aarzel even. Loont dat wel de moeite?
Vanmorgen om 8.10 uur ontvang ik een Espresso: een eenvoudige, vlug geschreven kaart van pater Daniélou waarin hij me vraagt om naar Rome te komen. Ik vind dat een beetje gemakkelijk: ik heb engagementen voor de vasten, voor conferenties. Men had me vroeger kunnen verwittigen. Ik aarzel even. Loont dat wel de moeite? Ik vrees eens te meer werk te doen dat niet nuttig is. Maar het kan misschien toch belangrijk zijn. Ik beslis dus om te vertrekken.
12 JAN '63 | Ik voelde me verplicht om naar Leuven te komen
Ik voelde me verplicht in te gaan op de uitnodiging van kanunnik Thils om naar Leuven te komen. Ik besefte immers welke taak kardinaal Suenens was toevertrouwd [Suenens was in de coördinatiecommissie verantwoordelijk voor de tekst De Ecclesia] en zag duidelijk in dat het uiteindelijk de bedoeling was om voor hem te werken. Ik ben dus naar Leuven gegaan op 12 januari 's avonds en op 13 januari. Eigenlijk ging het hierover:
- samen met Mgr. De Smedt de ecclesiologische lijn (het plan) te bepalen die het Secretariaat [voor de eenheid] zou verdedigen. Het Secretariaat zal vroeg of laat, op de ene of de andere manier immers gevraagd worden om tussen te komen in de De Ecclesia,
- een plan uit te werken dat kardinaal Suenens zal verdedigen,
- Mgr. Philips een aantal wenselijke verbeteringen aanwijzen in zijn herwerkte De Ecclesia.
Vermoeiende maar vruchtbare verplaatsing.
04 DEC '62 | Kardinaal Suenens: een gezamenlijk plan voor het Concilie
Kardinaal Suenens: het DOEL van het concilie voor ogen houden zodat we ons kunnen toespitsen op het werk van de tweede sessie en dat de commissies werken zoals de delen van een lichaam… Allen akkoord gaan met eenzelfde gezamenlijk plan.
Opdat het Concilie een concilie van de Ecclesia zou zijn.
- ad intra: de Kerk, haar missionaire werking (Mt 28 einde: geeft het plan voor het geheel)
- ad extra: in dialoog met de wereld en met interesse voor de menselijke persoon, de demografie, de sociale rechtvaardigheid (o.a. eigendom) derde-wereld en honger, evangelisatie van de armen, oorlog en vrede.
In dialoog met de gelovigen.
In dialoog met de broeders nondum visibiliter unitis
Dat alles was te horen in de pauselijke toespraak van 11 september.
Vraag om het het vervolg van het concilieprogramma te laten bepalen door het concilie zelf.
Dat de schemata zouden herzien worden door commissies in de geest en het doel van het concilie.
Dat er een secretariaat zou opgericht worden voor de problemen van de huidige wereld, dat zo verdienstelijk mag werken als het secretariaat voor de eenheid (ik zeg dit als opvolger van kardinaal Mercier). Toejuichingen.
01 DEC '62 | Ottaviani gebruikt zijn zalvende stem, maar mengt er humor tussen
Kardinaal Ottaviani stelt het schema De Ecclesia voor. Hij gebruikt zijn zacht zalvende stem, maar mengt er een portie humor tussen, maar ook een snuifje humeurigheid en agressiviteit.
Het schema heeft volgens hem een pastorale en bijbelse bekommernis, is toegankelijk voor de mensen en is niet scholastiek. Maar "res jam praejudicata est". Sommigen willen het schema vervangen zien door een andere tekst. Hun tekst was al voorbereid nog vóór de exemplaren van het schema verdeeld waren. Het is predestinatie "ante previsa merita".
01 DEC '62 | Mgr. De Smedt werd toegejuicht
Mgr. De Smedt werd toegejuicht. Ik vond zijn tekst nochtans minder goed dan zijn vorige. De kritiek die hij uit op de Romeinse ecclesiologie is over het algemeen zeer terecht, maar ze lijkt mij overdreven, toegepast op DEZE tekst.
[Naar aanleiding van de toespraak van Mgr. De Smedt over De Ecclesia, 1-12-1962]
19 NOV '62 | Net zoals ik had hij tranen in de ogen toen Mgr. De Smedt sprak
Mgr. De Smedt, Brugge, in naam van het Secretariaat. Tekst zeer goed gebracht, met grote aandacht beluisterd. Met soms een zeer sterke ontroering, niet vanuit een soort sentimentaliteit, maar vanuit een echte en diepe bewogenheid...
Als het Schema [over de openbaring] niet herschreven wordt zullen wij ervoor verantwoordelijk zijn dat het Vaticaans Concilie, een onmetelijke hoop die gewekt was, ontgoocheld zal hebben (krachtig applaus bij de bisschoppen, de aartsbisschoppen applaudisseren niet)...
Ik tref er de buitengewone Mgr. McGrath. Net zoals ik had hij tranen in de ogen toen Mgr. De Smedt vanmorgen sprak. Kardinaal Silva uit Chili, vertrouwde mij toe hoezeer hij tot tranen toe bewogen was. Tranen van de Heilige Geest die ik toewens aan hen die vastzitten in hun dogmatische gerechtigheid.
18 OKT '62 | Het geheel van de teksten over de Kerk herwerken
Ik ontvang deze morgen verschillende bezoeken, o.a. van Mgr. Philips. Kardinaal Suenens heeft hem gevraagd om samen met pater Rahner en enkele anderen het geheel van de teksten over de Kerk te herwerken (vervolledigen en amenderen). Ik vraag me af of het werk niet voorbarig is want deze teksten moeten maar besproken worden tijdens de tweede sessie. Maar ik antwoord heel formeel dat ik bereid ben om samen met Rahner, Lécuyer, Lubac mee te werken aan zo'n herwerking.
13 OKT '62 | Het toont dat de bisschoppen willen spreken en discussiëren
Kardinaal Liénart ... vraagt dat men deze verkiezing [van de conciliaire commissies] zou uitstellen tot dinsdag... Dit kleine punt was belangrijk. In dit geval ligt het grote belang hierin dat het om de eerste conciliaire daad gaat: het verwerpen van een geprefabriceerd gebeuren. Men had de bisschoppen een lijst bezorgd van de bisschoppen die lid waren van de pauselijke voorbereidende commissies, op hetzelfde formaat als de stemformulieren. Het is waarschijnlijk dat velen die lijst grotendeels zouden overgenomen hebben. Men zou dus te maken hebben gekregen met dezelfde mannen die de teksten hebben geschreven waarover de bisschoppen mistevreden zijn.
Het voorstel van kardinaal Liénart weerspiegelt de wil van de bisschoppen om in alle vrijheid de zaken te behandelen, zonder alles te moeten aanvaarden wat de curie en haar personeel hebben voorbereid. Het toont dat de bisschoppen willen spreken en discussiëren.
Wat ik voorvoeld had kondigt zich aan: het concilie zelf zou wel eens heel verschillend kunnen zijn van wat er is voorbereid.
11 OKT '62 | Ik voel mij verpletterd door dit apparaat uit de Renaissancetijd
Het is een wat koude plechtigheid. De aankleding was theatraal, barok zelfs...
Mijn God, die me daar hebt gebracht langs wegen die ik niet heb gekozen, ik offer me aan U, om als U het wil, instrument te zijn van uw Evangelie op dit belangrijk Kerkgebeuren, waarvan ik hou maar dat ik wat minder "Renaissance" zou wensen, wat minder "Constantijns".
Na het epistel verlaat ik de tribune. Overigens kan ik niet meer. Bovendien voel ik mij verpletterd door dit apparaat uit de Renaissancetijd.
