24 SEP '65 | Schema 13 zegt niets over verwevenheid van de zonde met de wereld

[Over de interventies van kardinaal Frings en mgr Volk bij de bespreking van schema 13.]

Allebei zijn ze redelijk streng. (Men had mij een zogenaamd Duits offensief aangekondigd; onder druk van de Frans-Belgische fractie waren de Duitsers op onfortuinlijke wijze buiten de redactie van het schema gehouden, een schema dat doctrinair erg zwak is.)

Frings: We moeten de noties ‘volk Gods’ en ‘wereld’ herbekijken en toespitsen; we moeten de verwarring tussen menselijke vooruitgang en Goddelijk heil voorkomen. Enkele correcties volstaan niet; het gaat hier om fundamentele tekortkomingen; de tekst moet substantieel herwerkt worden.

Volk: de wereld weet beter dan wij hoe hij verandert; wij moeten hem vooral een spiegel voorhouden van wat hij niet weet en wat we hem krachtens onze zending moeten verkondigen; welnu, het schema zegt niets pertinents over de verwevenheid van de zonde met de wereld; hij zwijgt zedig over dolores, mors, obscuritas mundi [het lijden, de dood, de duisternis van de wereld]. Niet alles van de mens verandert; anders zou het evangelie moeten herschreven worden. De wereld is nooit in evenwicht geweest. In verband met het atheïsme: op basis van de vooruitgang denken sommigen dat de mens God niet meer nodig heeft; anderen daarentegen denken dat er, in het aanschijn van de ontwrichting die alles absurd lijkt te maken, geen hoop meer is; het schema zegt niets over dat alles. Het mist ook een uitgediepte christologie: Jezus Christus komt er slechts op een extrinsieke manier in voor, als argument en als model; men presenteert hem niet als caput mundi et fundamentum [hoofd en fundament van de wereld]; zijn impact komt onvoldoende uit de verf. Hoofdstuk IV [Over de taak van de Kerk in de wereld van deze tijd] zou beter vooraan staan; de beschrijvingen moeten korter en de theologische dimensie moet versterkt.

(Deze vaststellingen van Frings en Volk leken mij terecht en van groot belang. Maar er is te veel onbekwame en oppervlakkige goede wil gemoeid met dit schema: waar loopt dit op uit?)

 

23 SEP '65 | Lofzang op menselijke liefde volstaat niet voor het huwelijk

Einde van de algemene discussie over schema 13. Overgang naar het eerste hoofdstuk.

Mgr. Badoux (Canada) heeft gevraagd dat we niet bang zouden zijn om eenvoudige, makkelijk te begrijpen Latijnse neologismen te gebruiken. Kardinaal Cardijn was daar eerder al aan tegemoetgekomen: hij hield een (warme) tussenkomst waarin hij het had over de “juvenes abandonnati” (de verlaten jongeren). (…)

Aan de bisschop van Verdun probeer ik met alle macht uit te leggen dat, met betrekking tot het huwelijk, de definitie van een spiritueel ideaal en een schone lofzang op de menselijke liefde niet volstaan. Je moet wel degelijk enkele morele regels preciseren en eraan herinneren dat het over een institutie gaat.

Ontdek meer: Inleiding schema 13 krijgt zware kritiek

 

22 SEP '65 | Eenheid tussen verplichting en vrijheid om waarheid te zoeken

Kardinaal Suenens wil me absoluut zien. (Dat wou hij vorig jaar al.) We maken eindelijk een afspraak. Hij zegt dat hij met mij een “brede theologische verkenning” wil ondernemen.

Uitstekende tussenkomst van mgr. Wojtyla (Krakow). Die van mgr. Ancel (hulpbisschop van Lyon) valt die bij: logische eenheid tussen de verplichting de waarheid te zoeken of de verantwoordelijkheid die daaruit voortvloeit, en de eis van vrijheid.

Ontdek meer: Vurige pleidooien voor en tegen godsdienstvrijheid

21 SEP '65 | Twee strekkingen over atheïsme in evenwicht brengen

Vanmiddag vergadering op het secretariaat voor de niet-gelovigen, onder voorzitterschap van kardinaal König. Volgens mij zijn er twee strekkingen die elkaar dienen te corrigeren of in evenwicht te brengen: 1. Onder invloed van “pastorale” bekommernissen (een woord dat voortdurend terugkeert) en door psychosociale methodieken van empirisch onderzoek, lopen we het risico aan de oppervlakte te blijven, de diepere intellectuele oorzaken [van het atheïsme] te veronachtzamen en de noodzakelijke confrontatie te ontvluchten. – 2. Het beoogde en gepredikte “begrip” voor de atheïsten en hun atheïsme dreigt bij de gelovigen een minderwaardigheidscomplex op te wekken – en het werelds progressisme aan te wakkeren dat alles laat uitdraaien op het kleineren van gelovigen.

25 NOV '64 | Hele katholiciteit is vernederd geworden

De dagen 19-20-21 november zullen voor lange tijd rouwdagen voor de Kerk blijven. Niets helpt noch tegen de verontwaardiging voor wat men een "boevenstreek" moet noemen. Het kwaad is geschied met niet te schatten consequenties. In de Sint-Pieter kon je een kardinaal, een van de meest degelijke leden van het concilie, tranen zien plengen. En ik durf de bedenkingen van sommige waarnemers niet te herhalen. Het kwaad is geschied met onoverzienbare gevolgen.

Zeer doelbewust hebben enkele mannen (een handvol) elk aggiornamento willen kelderen, elke oecumenische kans willen teniet doen, alle bisschoppen van de wereld teruggebracht tot het statuut van knechten, en dit alles werd op drie dagen bewerkstelligd. Zonder hen in alles in te volgen (verre van) heeft de Heilige Vader aan hen voldoende toegegeven om er voor te zorgen dat de bisschoppen nu in een onmogelijke situatie zitten, gedwongen tot onmacht. Verschijnselen van decadentie zullen bespoedigd worden en als reactie komt er misschien anarchistische oppositie. De hele katholiciteit is vernederd geworden. Men moet het drama van binnenuit meegemaakt hebben om de draagwijdte ervan te begrijpen. Laat ons bidden.

Brief aan Pater Bernard de Guibert sj

Ontdek meer: “Zwarte week” van het Concilie

24 NOV '64 | Doodsteek voor elke ernstige vernieuwing in de Kerk

U weet... hoe deze sessie van het concilie is geëindigd. Momenteel is het de doodsteek voor elke ernstige vernieuwing in de Kerk. Men geeft zich geen rekenschap van de buitengewone macht van een heel klein groepje mannen, voor wie noch de Paus, noch de bisschoppen tellen. Zij hebben geen enkele andere theologie dan die van hun kerkelijk recht in dienst van hun macht. Zij willen de ineenstorting van alle oecumene en zijn vijandig aan elke denkoefening. De klap is heftig geweest.

Brief aan Pater André Ravier sj

Ontdek meer: “Zwarte week” van het Concilie

23 NOV '64 | Het woord "boevenstreek" leek hiervoor het enig passende

De overgrote meerderheid van de bisschoppen zijn bedrogen geworden. Het woord "boevenstreek" leek hiervoor het enig passende. Diegenen met het meest scherpzinnige inzicht over de situatie in de Kerk en in de wereld zijn vreselijk gekwetst. In Sint-Pieter heeft men kunnen zien hoe kardinaal Alfrink geweend heeft. Ik krijg het niet over mijn hart om er meer over te zeggen.

P. S. alle hoop is nog niet vervlogen. Maar aangezien de Paus zich over de hele lijn schijnt geplooid te hebben naar de heren van de Curie, bevinden de bisschoppen zich in een zeer delicate positie.

Brief aan Mgr. Bruno de Solages

Ontdek meer: “Zwarte week” van het Concilie

20 NOV '64 | Waren de bisschoppen beter geïnformeerd geweest...

Ik heb hem [Colombo] mijn droefenis over de incidenten van de laatste dagen uitgesproken. Hij is er eveneens triestig om. Uit zijn wat verwarde uitleg meen ik te kunnen opmaken dat hij wel degelijk van oordeel is dat sommige zaken op een betreurenswaardige wijze zijn verlopen. Niettemin, waren de bisschoppen beter geïnformeerd geweest, dan zouden ze minder aangedaan geweest zijn en niet zo gevoelig voor pejoratieve interpretaties.

Ontdek meer:  Paus vraagt verklarende nota bij constitutie over de Kerk

17 SEP '64 | Tussenkomst van Suenens: activistisch en mariologisch simplisme

Kardinaal Suenens: een tussenkomst, de chef van het "Marialegioen" waardig: activistisch en mariologisch simplisme; hij spreekt Bea tegen: onder het voorwendsel van "christocentrisme" ontwikkelt men een gevaarlijke mariologische "minimalisme", zegt hij.

Ontdek meer: Suenens klaagt mariaal minimalisme aan

08 NOV '63 | Frings kaart de hervorming van het Heilig Officie aan

Historische morgen. Kardinaal Frings, met zijn voorname stem, afgemeten, welluidend, altijd rustig en gematigd in zijn manier van spreken, maar zonder franjes, kaart de kwestie van de hervorming van het Heilig Officie aan. Heftige, vlammende, beledigende repliek van kardinaal Ottaviani: ‘Altissime protestor…’ – ‘Ik teken in de hoogste orde protest aan’. Verbijstering in de vergadering. Ottaviani krijgt applaus van zijn supporters. Tussen de twee in vindt een interventie plaats van kardinaal Lercaro, die een heel plan ontvouwt dat naar verluidt is geïnspireerd door Paulus VI: er moet een speciale commissie opgericht worden om de kern van de kwestie te bestuderen. Op die manier zou het obstakel van de commissie Ottaviani worden omzeild.

07 NOV '63 | Rechten van de waarheid voor sommigen een ziekelijke obsessie

Naar aanleiding van de door de moderatoren gestelde vraag over de bisschoppelijke collegialiteit en de commotie die dat teweegbrengt:

(…) Onaantastbare waarheden worden uiteindelijk in opspraak gebracht uitgerekend door hen die daar altijd voor vrezen en die de anderen ervan beschuldigen dat ze die ondergraven: tijdens de zitting van die middag in het Canadees College, fluistert Medina* me in het oor: ‘De rechten van de waarheid vormen voor sommigen een ziekelijke obsessie, net als het Romeinse primaat.’ Ik voeg eraan toe: ‘En net als de heilige Maagd: als ze haar zelfstandige schema niet krijgt, lijkt alles verloren. Men moet ‘salvare la Madonna – de Madonna redden.’

*Jorge Medina Estevez (°1926) was destijds theologisch adviseur van de Chileense kardinaal Silva Henriquez, later (van 1996 tot 2002) pro-prefect en prefect van de Romeinse congregatie voor de eredienst en de sacramenten.

02 SEP '63 | In het ziekenhuis opgenomen

Ten gevolge van mijn recente verblijf in het ziekenhuis, heeft pater provinciaal (Arminjon) naar pater assistent geschreven om me te laten ontheffen van mijn aanwezigheid op de tweede sessie van het concilie.

H. de Lubac werd in juni 1963 in het ziekenhuis opgenomen, eerst voor een appendix, daarna voor een prostaatoperatie. Na een herstelperiode arriveert hij op 27 oktober toch weer in Rome.

07 DEC '62 | Een brief met een aanklacht tegen vijf exegeten

Op het moment dat we zouden opstappen, staat Mgr. De Smedt (Brugge) recht en vraagt het woord. Gedurend 10 minuten trekt hij van leer tegen de brief die hij even voordien gekregen had, net zoals overigens ook de andere leden en periti van de commissie.

Een brief met een aanklacht, gericht aan de Heilige Vader. Kardinaal Ottaviani had die laten tekenen door een vijftiental andere kardinalen, en die kardinaal Cicognani hem gegeven had met een banaal begeleidend woordje en die hij officieel heeft laten kopiëren voor de hele commissie. In de brief worden vijf exegeten aangeklaagd waaronder pater Dubarle O.P en een priester uit Brugge, die schrijft onder het imprimatur van Mechelen. Kardinaal Ottaviani verdedigt zich en zegt dat dit alles zeer legitiem is. Het eindigt dat we gewoon uiteen gaan.

17 NOV '62 | Niet zoveel veroordelingen!

Kardinaal Suenens heeft uitgelegd waarom hij zich verplicht voelt om te zeggen: non placet. Al de Belgische bisschoppen en Belgische missiebisschoppen scharen zich achter zijn advies.

Concilium autem oecumenicum non est Sanctum Officium... Niet zoveel veroordelingen! Et, ne vituperentur homines eximii.

Denk aan het geval Galilei en andere recente voorbeelden. Bedenk dat ondoordachte verklaringen voor de toekomst van de Kerk een zware last zouden vormen usque in saeculum. Als er fouten zijn gemaakt dan is de remedie niet de studie te staken, maar in fovenda scientia una cum fidelitate et oboedientia erga Ecclesiam Dei. Kijk naar de Universiteit van Leuven. Jean Rivière kon schrijven dat als het modernisme in België vrijwel onbestaande was, het aan de Universiteit van Leuven te danken was…

Ne quid imponamus quod non esset omnino necessarium! Spiritum amaris declarationibus non extingamus!

[Naar aanleiding van de toespraak van Mgr. Charue over het schema over de bronnen van de openbaring.]

11 OKT '62 | Omhels uw kinderen en zeg dat het een liefkozing van de Paus is

Rond 19 uur volkstoeloop op het Sint-Pietersplein. Johannes XXIII spreekt de massa toe vanuit zijn raam. Hij laat de mensen lachen en laat ze voor hem applaudiseren. Veel kracht en volop vriendelijkheid. Een voorbeeld: "Ga nu maar naar huis, omhels er uw kinderen en zeg hen dat het een liefkozing van de Paus is".