02 DEC '65 | Amerikanen verspreiden een blad met protest tegen de tekst

Sedert donderdag [2.12] duiken er ook moeilijkheden op over hoofdstuk V “de pace” [over de vrede]. Amerikanen, waaronder Spellman en enkele anderen, verspreiden een blad met protest tegen de tekst, waarvan ze zeggen dat die een zware slag is voor de mogendheden die dank zij de atoomwapens hebben kunnen verhinderen dat er weer oorlog kwam. Men vroeg zich af wat de draagwijdte was van deze beweging, waarvan sommigen zeggen dat ze uitgaat van enkele kanselarijen.

Zondag [5.12] om 18 uur, telefoneert Mgr. Garrone me. Hij heeft Mgr. Schröffer gezien na het resultaat van hoofdstuk V. Zij wensten dat een antwoord van de commissie zou voorgelezen worden in de aula. Maar Mgr. Felici weigert tussen te komen. Kardinaal Suenens die morgen voorzit wil wel spreken of doen spreken en in dat geval zou kardinaal Spellman, sua sponte, verklaren dat hij daarbij aansluit. Mgr. Garrone vraagt of hij daarover kardinaal Ottaviani niet moet spreken, maar wanneer hem zien? Ik raad hem aan om hem te telefoneren en hem te zeggen dat hij mijn raad kan inroepen. En dat hij er aan toevoegt dat ik hem eventueel morgen kan zien voor 9 uur.

Ontdek meer: Veroordeling bezit atoomwapens leidt tot controverse

 

24 NOV '65 | Week van 21 november moeilijkste van het hele Concilie

Donderdag 25, men zou beginnen met het De Matrimonio in Santa Martha, toen het grote incident met de modi ontplofte.

Men las een brief van kard. Cicognani, die door te vragen om de modi te aanvaarden, praktisch het concilie liet verklaren zich aan Casti connubii te houden en pater Tromp verklaarde dat dit de conclusie van de pauselijke commissie was; Kardinaal Cento, besloot zonder nuance, die hij slechts Amen te zeggen had op de beslissingen van de paus.

Kardinaal Léger reageerde zeer heftig en vertrok om zich te beklagen bij Mgr. Dell’Acqua, die zich verwonderde over de manier waarop men de zaken had voorgesteld. De lekenauditoren schreven een gezamenlijke brief naar de paus. Van mijn kant liet ik opmerken dat de brief niet zo dwingend was als het scheen: men schreef er in «videntur», het schijnt dat er moet ingevoegd worden. En het is de gewoonte van de paus om iets te onderwerpen aan het oordeel van de vaders...

Op vrijdag een nieuwe brief van kard. Cicognani, zeggende dat men de tekst van de modi kon bediscussiëren. Ottaviani maakte goed het onderscheid tussen de doctrine en de manier van verwoorden, maar feitelijk ging de discussie over de grond....

De week van 29 november tot 4 december kende nog emoties. Tot op het laatste moment was het een va-et-vient met de entourage van de paus. Mgr. Heuschen, geholpen door de kanunniken Heylen, Delhaye, Prignon, de Locht en Mgr. Dondeyne, maakte een tekst die velen zeer goed vonden. Mgr. Dell’Acqua feliciteerde Mgr. Heuschen er zelfs voor….

Ik beschouw de week van 21 tot 28 november als de moeilijkste van het hele concilie.

17 OKT '65 | Hier is iets abnormaals aan de gang

Zondag 17 oktober, op het einde van de voormiddag, telefoon van Mgr. Willebrands. Hij kwam terug van bij de Heilige Vader en is ongerust over het perspectief dat de vraag van de twee bronnen zou heropend worden. Hebt u er met kardinaal Bea over gesproken, vroeg ik hem. –Nee – Men zou het moeten doen. – Hij zegt me dat de paus hem dit heeft toevertrouwd: Mgr. Charue heeft geen schrik van de nieuwe tekst [tijdens de audiëntie van Charue bij de paus op 12 oktober], maar hij heeft niet de verantwoordelijkheid van de paus. Hij heeft de paus erg onzeker gevonden.

Om 18 uur [van Dinsdag 19 oktober] vervoegt kardinaal Bea ons, naar een beslissing van de Heilige Vader, meegedeeld door de brief van Cicognani. Hier is iets abnormaals aan de gang. Terwijl, zoals afgesproken, allen zwijgen, wordt kardinaal Bea uitgenodigd om zijn mening te geven en hij doet dat op een manier die niet verwacht was en die ontegensprekelijk op de groep drukt. Pater Rahner klaagt er ronduit over na de zitting en Mgr. Philips is zeer verontwaardigd. Hij heeft altijd maar een beperkt vertrouwen in Bea gehad voegt hij er aan toe.

Wat betreft het « veritas salutaris » was Bea heel hard, verklarend dat de uitdrukking gevaarlijk is, onaanvaardbaar, dat hij er zijn hele leven tegen gevochten heeft. Tot daar aan toe, maar hij had niettemin de tekst vorig jaar aanvaard. Tenzij hij de tekst toen maar oppervlakkig gelezen heeft. ... daarop stelde Mgr. Philips een vervangende formule voor, overigens gesuggereerd door 73 vaders: « quam Deus nostra salutis causa litteris sacris consignari voluit » [de waarheid die God omwille van ons heil in de heilige geschriften heeft willen doen optekenen]… Ik hoorde op dat ogenblik, Mgr. Parente die tegen Mgr. Franić zei: « Quod eiecimus per portam, reintroducunt per finestram [wat wij door de deur naar buiten geworpen hebben, brengen zij terug naar binnen langs het venster].

Ontdek meer: Paus stelt 3 tekstwijzigingen voor over Openbaring

17 SEP '64 | Onderscheid tussen devotie en conciliaire leer is elementair

De tussenkomsten van kardinaal Suenens werden nauwelijks op prijs gesteld: een over het toevertrouwen van de zaken voor zaligverklaringen aan de Bisschoppenconferenties; de andere over het gevaar voor minimalisme in de de Beata. De volgende dag replikeerden Bea en Alfrink dat er onderscheid dient gemaakt tussen devotie en conciliaire leer. Dat is elementair!

Ontdek meer: Suenens klaagt mariaal minimalisme aan

05 JUN '64 | Kardinaal Ottaviani niet direct betrokken in deze zaak

Men behandelt dan de amendementen van de Paus [in de Doctrinele commissie]. Kardinaal Ottaviani verklaart dat hij op vraag van Mgr. Charue aan de Heilige Vader heeft gevraagd of men de voorgestelde teksten mocht bespreken en wijzigen. Het antwoord is bevestigend.

Volgt daarop een zeer harde tussenkomst van Parente die meent als voorzitter van de Subcommissie persoonlijk in discrediet te zijn gesteld. Hij is het voorwerp geweest van aanvallen van een hele groep die druk heeft uitgeoefend op de Paus en hem bang heeft gemaakt. Hij meent dat tekst kan blijven zoals hij is, dat hij geen enkel gevaar inhoudt.

Daarop vraagt kardinaal König van wie de tekst komt. Ottaviani zegt van niets te weten, maar dat de Paus aanvaard heeft dat die amendementen ons zouden voorgelegd worden. Meer en meer geef ik mij er rekenschap van dat kardinaal Ottaviani niet direct betrokken is in deze zaak... Men denkt aan de groep Felici-Staffa. 

 

30 MEI '64 | Er is het incident over de "pil" geweest

Het weekblad Vita publiceerde recent een interview met kardinaal Ottaviani, met een commentaar die directe aanval inhield op kardinaal Suenens voor wat hij in Amerika had verklaard. Suenens zelf heeft ons gisteren in Mechelen trouwens gezegd dat men overdrijft wat hij heeft gezegd... Het is duidelijk dat er zich een nieuwe problematiek aandient, maar het is niet aan een lid van de hiërarchie, zelfs al is hij kardinaal, om in zo'n delicaat domein zich te verstouten tot een publieke interventie.

Ontdek meer: Suenens veroorzaakt rel over de pil

27 APR '64 | De ergste hardliners hebben er zich bij neergelegd

Om 9 uur vertrek ik met priester Troisfontaines; eerst bij kardinaal Bea … Onderweg zegt Troisfontaines me dat hij de teksten over de de Revelatione heeft gelezen. Hij is ontroerd geraakt door de spirituele en pastorale kwaliteit van die teksten. Hij was goed geplaatst om er zich rekenschap van te geven want hij had alle documentatie m.b.t. de interventies van de bisschoppen hierover op fiche gezet voor Mgr. Prignon.

Zoals gewoonlijk ontvangt de kardinaal me met grote vriendelijkheid. Hij had drie hoofdstukken gelezen en drukt er tegenover mij zijn tevredenheid over uit. De sfeer is helemaal veranderd, zegt hij. De ergste hardliners hebben er zich bij neergelegd en vele anderen hebben er mee ingestemd. De Paus zit helemaal op de lijn van het Secretariaat [voor de eenheid]... Ik suggereer kardinaal Bea om de teksten voor te leggen aan enkele leden van het Secretariaat aangezien men daar belangrijke wijzigingen vreest. Ik stel hem voor, en hij is er tevreden over, om ze voor te leggen aan Mgr. De Smedt. 

Ontdek meer: Nieuw schema over de Openbaring opgesteld in Hasselt

06 MAA '64 | Feest van de bekering van kardinaal Ottaviani

Bij nr. 22 over de collegialiteit vraagt kardinaal Ottaviani vanaf het begin of er men een betrouwbaar bewijs uit de Heilige Schrift heeft... Ik antwoord mijnerzijds dat ik stellig geloof in die collegialiteit als een gegeven van de vroege Kerk... Kardinaal Ottaviani dringt niet aan.

Wie zou het geloofd hebben: de collegialiteit is gestemd "unanimiter, etiam a Praeside " [met alle stemmen, zelfs die van de voorzitter], laat kardinaal Ottaviani toevoegen. Hij lijkt tevreden. Hij is in elk geval een goede speler. Bij het buitengaan zegt men dat vanaf nu 6 maart zal bekend staan als "Festum conversionis Card. Ottaviani" [Feest van de bekering van kardinaal Ottaviani].

Ontdek waarom Charue te vroeg juicht

02 JUN '63 | Johannes XXIII is waarlijk geliefd

Om 17.30 uur telefoneert Mgr. Prignon me. Hij heeft vernomen dat de bisschoppen bij de Paus kunnen komen, men heeft met name Mgr. Franic geciteerd. Ik ben sceptisch, maar we spreken af dat hij me komt ophalen en dat we samen naar het Vatikaan gaan om te zien wat er van aan is. We gaan naar de eerste verdieping van het Apostolisch Paleis bij Mgr. van Lierde. Mochten we gisteren gekomen zijn, dan was het mogelijk geweest, maar vandaag heeft men zelfs aan de kardinalen gevraagd om zich niet aan te bieden. We zijn tevreden dat we de massale menigte op het Sint-Pietersplein hebben gezien en de "wegende stilte" die in het Vaticaan heerst hebben ondergaan.

Johannes XXIII is waarlijk geliefd. Mijn Commendatore, die mijn mis dient, zei me: "Ik heb zes pausen gekend, maar geen enkele werd geliefd zoals Papa Giovanni".

01 JUN '63 | Ik begin mijn retraite

Ze wordt verstoord door de steeds toenemende alarmerende berichten over de gezondheid van de Paus.

14 MEI '63 | De Heilige Vader hoopt het concilie te kunnen voltooien

De bisschop van Brugge keert enthousiast terug van een bezoek aan de Heilige Vader, die 1.40 uur heeft geduurd. Hij heeft niets van een man die naar zijn einde gaat, hij hoopt het concilie te kunnen voltooien en te beginnen met het in praktijk te brengen. Hij schijnt Mgr. De Smedt te hebben aangemoedigd. 

03 MEI '63 | De doodstrijd van de Paus blijft duren, zijn gestel is zo sterk

Het lijkt er op dat de voorziene bijeenkomst van de Coördinatiecommissie morgen niet zal plaatsvinden. Peccato! [Jammer].

Johannes XXIII overlijdt op 3 juni 1963 om 19.49 uur

14 MAA '63 | Idee om Congar te roepen is uitgegaan van het Belgische College

Ik verneem dat het idee om Congar te roepen is uitgegaan van het Belgische College. Op een avond werd dit verlangen uitgesproken en onmiddellijk heeft Mgr. De Smedt Mgr. Martin (Rouen) [eveneens lid van het Secretariaat voor de eenheid] en Mgr. Garrone, opgebeld, die de oproep [aan Congar] gedaan hebben. Hij was van heel groot nut.

13 MAA '63 | Wie zou dit 10 dagen terug hebben kunnen voorzien

Men eindigt om 18 uur. Kardinaal Ottaviani looft de Heer en bedankt de Vaders en de periti, zegt dat men elkaar heeft moeten verdragen ad invicem (al lachende), maar dat men eindigt in de vreugde om het goede werk dat voltooid is.

En vervolgens (wie zou dit 10 dagen terug hebben kunnen voorzien) brengt hij een ontroerende hulde aan Mgr. Philips, voor wie de vergadering applaudisseert...

Einde goed, al goed. Deo gratias. Mgr. Philips et M. Moeller stralen.

05 MAA '63 | Ottaviani geeft zich over en geeft het woord aan Mgr. Philips

Om 16.30 uur commissie de Fide. Een pijnlijke zitting waarbij op het einde meerderen van de verstandigste Vaders de goede trouw van de anderen in twijfel trekken. Ik zou zo ver niet gaan, goede trouw moet ondersteund worden, maar niettemin lijkt de toestand ernstig.

Het offensief tegen het project Philips start onmiddellijk. Lange verklaring van kardinaal Ottaviani:

1. reformetur stylus, te plechtig, moeilijk, daardoor te weinig pastoraal (nu spreekt hij over pastoraal!) [In de 1^e zittijd had Ottaviani gezegd dat de ware pastoraal begint bij een juiste leer/]
2. De [aangehaalde] Schriftteksten zijn te veelvuldig, niet altijd ad rem...

Pater Tromp komt tussen:

1. de Coördinatiecommissie had beslist dat men het oorspronkelijke schema zou corrigeren en aanpassen en men maakt een nieuw schema;
2. hoe kan men resultaat bereiken en daarenboven moet men nog de antwoorden van de bisschoppen onderzoeken en inpassen, terwijl sommige slechts nu maar binnenkomen.

Ik kom tussen en zeg in het kort: ik zou begrijpen dat de commissie de keuze van het schema Philips zou goedkeuren of afkeuren. Maar ik begrijp niet dat men het principe voor de keuze van een basisschema in vraag zou stellen, terwijl de voorzitter zelf een subcommissie heeft samengesteld, juist om een keuze te maken. Kardinaal Ottaviani geeft zich over...

Kardinaal Ottaviani vindt dat men er beter zou aan doen uit elkaar te gaan en dat het schema vervolgens naar de leden zou gestuurd worden, die kunnen dan hun bedenkingen schriftelijk formuleren. Men herinnert er aan dat de Coördinatiecommissie het resultaat van de werkzaamheden verwacht tegen einde maart. Men kan de algemene analyse van wat al gereed is, starten. Voor de details zou men kunnen schrijven. Kardinaal Ottaviani geeft zich opnieuw over en geeft het woord aan Mgr. Philips.

02 MAA '63 | Om 15.30 uur ga ik pater Congar groeten die juist aangekomen is

Om 15.30 uur ga ik naar S. Chiara [adres van het Frans seminarie in Rome] om pater Congar te groeten die juist aangekomen is op verzoek van de bisschoppen [Joseph] Lefebvre en Garrone. Met genoegen verneem ik er dat pater Daniélou, die erg benomen is door andere commissies, hem zijn plaats zal afstaan in [de subcommissie] De Ecclesia.

25 FEB '63 | Dat is inquisitie en een hatelijke vorm van druk uitoefenen

Om 16 uur Commissio mixta. We houden er een pijnlijke herinnering aan over. Kardinaal Ottaviani ging tekeer als een razende, net zoals kardinaal Ruffini. De eerste wil van de concilievaders bekomen dat elk zich uitspreekt hierover: zijn er waarheden binnen de Traditie en die niet terug te vinden zijn in de Heilige Schrift? ...

Volgens hem is het nodig dat in de archieven het bewijs zou vastgelegd worden dat de Vaders geen afstand doen van zaken waaarvan hij meent dat zij als geloofsmaterie onderwezen worden door het gewone Leergezag.

De verwarring is compleet. Ik laat opmerken dat ik zou instemmen te antwoorden op de vraag An de fide est ... maar ik weiger te antwoorden op de voorgestelde vraag. Dat is inquisitie en een hatelijke vorm van druk uitoefenen.

We verkrijgen een schorsing van de vergadering gedurende een half uur.

Bij de herneming verklaart kardinaal Bea dat het Secretariaat in beroep gaat bij de Coördinatiecommissie.

We waren geschokt toen we deze [kardinaal Ruffini] tijdens de schorsing luidop een oud artikel van Bea hoorden voorlezen in een poging om aan te tonen dat die van mening was veranderd. Ellendeling!

07 DEC '62 | Men vindt de houding van de Belgische bisschoppen straf

Op het moment van op te staan, doet Mgr. De Smedt een heftige uitval tegen het document dat vanmorgen overhandigd was en professor Neirynck, een van zijn priesters op de korrel nam. Hij vraagt of de ondertekenaars allen de boeken hebben gelezen die ze hebben veroordeeld. Hij protesteert tegen dergelijke laster en tegen het feit dat het geheim niet is opgelegd.

Kardinaal Ruffini betreurt dat een document dat “uiteindelijk” voor de Paus bestemd was, op die manier is verspreid.

Kardinaal Ottaviani antwoordt zielig dat men de leden van de commissie het geheim niet kan opleggen.

Het klimaat is gewijzigd. Le climat est changé.

Kardinaal Forni [gewezen nuntius in België] vertrouwt me toe dat men de houding van de Belgische bisschoppen straf vindt, vooral van de bisschop van Brugge!

[Naar aanleiding van de brief van 19 kardinalen aan Johannes XXIII tegen enkele publicaties van moderne exegese, 24-11-1962]

01 DEC '62 | Eerst komt het Volk Gods, de Hiërarchie is er om te dienen

Het schema doet onvoldoende recht aan de oecumenische geest noch aan de evangelische wijze om tot de wereld te spreken...

Verwijten:

1. het triomfalisme. Leunt al te veel aan bij het genre van L'Osservatore Romano. Men heeft het aanhoudend over de triomfen. Men vergeet dat we in de strijdende Kerk zijn…
2. het klerikalisme. Men houdt zich aan de traditionele pyramide : Paus, bisschoppen, priesters en helemaal onderaan het volk dat ontvankelijke en gehoorzaam is. Eerst komt het Volk Gods, de Hiërarchie is er om te dienen.
3. het juridisme: men vindt er het moederschap van de Kerk niet in terug, wat nochtans de kern is.

[Naar aanleiding van de toespraak van Mgr. De Smedt over De Ecclesia]

19 NOV '62 | Het is een providentieel moment

De Smedt (Brugge). Non Placet.

Spreekt in naam van het Secretariaat voor de eenheid.

Waarin bestaat het oecumenisme? Op vlak van doctrine zijn we het allen eens, maar er is ook de modus en daar ligt de verdeeldheid…

De laatste tijd is men de oecumenische dialoog begonnen. Het gaat niet alleen om de waarheid, maar ook over de wijze waarop je haar uiteenzet en intelligibel maakt. Er is nood aan een helder schema en psychologisch aangepast. Dat is wat de Paus verlangt.

Er is een commissie van specialisten door de Paus benoemd [= het Secretariaat voor de eenheid]. Zij heeft haar medewerking aangeboden, maar die is geweigerd. Het uitgangspunt is niet zuiver. Het schema is geen vooruitgang, maar een achteruitgang, een obstakel.

Het is een providentieel moment. Het is ernstig. Het gaat over onze verantwoordelijkheid.

[Naar aanleiding van de toespraak van Mgr. De Smedt over het schema De fontibus revelationis]

23 OKT '62 | Het is een magistraal werk

Om 16 uur vergadering op het Belgische College met Mgr. Cerfaux, Mgr. Philips, Mgr. Onclin en kan. Thils. Mgr. Philips brengt ons op de hoogte van een nieuw schema dat hij heeft uitgewerkt over de Ecclesia. Hij moet het ontwerp klaar hebben tegen vrijdag om het te kunnen voorleggen aan kardinaal Bea en aan het Secretariaat voor de eenheid. Het is een magistraal werk. Zal men er in slagen om deze tekst het officiële schema te doen vervangen?

21 OKT '62 | Mgr. Philips bereidt actief een schema de Ecclesia voor

Ik neem telefonisch contact met Mgr. Philips, vervolgens met Mgr. Cerfaux en kan. Thils. We zullen elkaar dinsdag om 16 uur ontmoeten op het Belgisch College. Mgr. Philips bereidt actief een schema de Ecclesia voor. Hij zal gebruik maken van mijn nota. Hij heeft gegronde hoop het te doen aanvaarden.

18 OKT '62 | Philips vraagt me om suggesties op papier te zetten

Vanmorgen Mgr. Philips gezien. Samen met pater Rahner, pater Congar kanunnik Thils, bereidt hij een schema de Episcopis en zelfs  de Ecclesia voor. Hij vraagt me om suggesties op papier te zetten om hem op weg te zetten voor het schema de episcopis. Ik zal er vanavond en morgen aan werken.

13 OKT '62 | Enthousiast applaus [voor uitstel commissieverkiezing]

Eerste algemene sessie. De kardinalen van Lille (Rijsel) en Keulen vragen dat de verkiezing [van de commissies] zou worden uitgesteld. Zo krijgen de Vaders de gelegenheid om de bisschoppen beter te leren kennen en kunnen de bisschoppenconferenties hun lijsten met namen van wie ze aanbevelen aan het Secretariaat overhandigen zodat deze lijsten aan de kiezers kunnen voorgelegd worden.

Algemeen en enthousiast applaus. Nochtans wordt gemeld dat sommigen, zoals Ottaviani en Ruffini hun ongenoegen niet verbergen.