29 NOV '65 | Dan zet ik de campagne om non placet te stemmen, niet in gang 
Op dit ogenblik telefoneert de kardinaal vanuit Brussel. Ik breng hem op de hoogte van de ontwikkelingen. Ik lees hem de laatste relatio voor die zal gelezen worden door Garrone. Ik zeg hem dat in de ganse context van deze relatio, van de tekst zelf; de nota bijgevoegd aan de tekst; de nota’s van de tekst, de relatio over de modi en vooral het toevoegen van de toespraak van Paulus VI , ik geloof dat het evident is en voor iedereen duidelijk zal zijn dat het concilie, door het goedkeuren van die zin, absoluut niet gewild heeft om de doctrine van Casti connubii te canoniseren. … Ik ben er echt van overtuigd dat er geen enkel gevaar is. Daarop zegt de kardinaal me: "Zegt gij dit in geweten?". Ik antwoord: "Ja". Hij zegt: "Als het zo zit, dan zet ik de campagne om non placet te stemmen, niet in gang. Maar jij draagt er de verantwoordelijkheid voor”. Ik heb gezegd: "Ik aanvaard".
24 NOV '65 | Voor een keer is het woord catastrofaal op zijn plaats
Vandaag ben ik niet naar de vergadering geweest. Maar om 7 uur, nog voor het einde, komt Philippe Delhaye bij mij aan, helemaal overstuur, om de tekst van de 6 [sic=4] modi voor te leggen, die door kardinaal Cicognani in een brief zijn voorgelegd en betrekking hebben op de problemen van de Birth Control. En ik moet zeggen dat onze indruk is: werkelijk betreurenswaardig. Voor een keer is het woord "catastrofaal" op zijn plaats. Drie modi zijn absoluut onaanvaardbaar omdat zij op die manier vorige wetten laten goedkeuren, die op dit ogenblik eigenlijk al voorbijgestreefd is en men zou daardoor terugkomen op eerdere verruimingen, zelfs van Pius XII. Ik moet zeggen dat we erg aangegrepen zijn.
Voor het avondeten, is de kardinaal [Suenens] bij zijn terugkeer bij Heylen gekomen met Delhaye en mijzelf. En we zijn al begonnen met de eerste ontwerpen voor een tegenaanval.... Men sprak er over aan tafel en uiteindelijk ben ik, een beetje in naam van de experten, die niet durfden spreken voor de bisschoppen, ertoe gekomen om vastberaden, maar sterk te zeggen wat ik dacht. Ik heb in het bijzijn van de kardinaal en de bisschoppen gezegd dat deze manier van handelen, heel bijzonder in dit geval, werkelijk onaanvaardbaar was en ik heb zelfs het woord oneerlijk gebruikt. In feite gaat het om een probleem dat de paus onttrokken heeft aan de bevoegdheid van het concilie, waarover de vaders dus niet hebben kunnen discuteren, waarover hij een verklaring heeft aangekondigd - tot driemaal toe - en waarover hij in de Corriere delle Sera nog had gezegd dat hij de enige was om daarover te kunnen beslissen en waarover hij ten slotte een gezamenlijke vergadering van de geheime commissie en de conciliecommissie gevraagd heeft om tot een tekst te komen die hem uiteindelijk zou vrijstellen van te moeten spreken. En vervolgens, vandaag, laat hij ons door het Staatssecretariaat modi toesturen die het vraagstuk schijnen op te lossen op een negatieve wijze en die, als ze letterlijk genomen worden, het werk van de geheime commissie overbodig maken en die, denk ik - en we zijn met velen om dit te denken - de concilie tekst in haar huidige bewoordingen moeilijk aanvaardbaar zou maken voor de christenen...
De bisschoppen leken verwonderd over mijn reactie. Ik heb er nadien twee, drie gezien die me zegden hen te zeggen wat ik meende in geweten te moeten zeggen. Dat ik inderdaad tamelijk heftig geweest was, maar dat men het begreep en dat het goed was dat die zaken gezegd zouden worden. Ik heb geantwoord dat ik niet ab irato gesproken had, maar dat ik werkelijk gezegd had wat ik dacht en dat het tijd werd dat de bisschoppen reageerden. Ik heb tijdens het avondmaal aan de kardinaal zelfs gezegd dat, als de tekst met deze modi zou moeten gestemd worden zonder aanpassingen, het beter zou zijn om non placet te stemmen, dan dergelijke tekst door het concilie te laten goedkeuren.
15 NOV '65 | Mgr. De Smedt is zeer beslist, zelfs om campagne te voeren
Maar het probleem dat alle geesten lijkt te beroeren is dat van de atoomwapens. Gisteren reeds had Mgr. De Smedt me geroepen om me te zeggen dat hij niet tevreden was over de tekst. Dat deze te naïef was en van aard om grote problemen te veroorzaken en dat hij een amendement zou neerleggen. En ik heb natuurlijk geantwoord dat dit zijn recht was. Ik heb hem uitgelegd hoe de tekst tot stand is gekomen en dat er inderdaad nog zaken op punt dienden gesteld, dat de eerste versie te zwak was geweest, dat deze versie nu te sterk is en dat men wel zal eindigen met het juiste evenwicht te vinden.
Mgr. De Smedt is zeer beslist, zelfs om campagne te voeren. Hij heeft een vijftigtal exemplaren laten voorbereiden van de twee modi om een herwerken van de tekst te bekomen en hij zal de bisschoppen vragen om die te tekenen. Vanmiddag is er een diner geweest op de Franse ambassade waarop aanwezig waren Mgr. De Smedt, Moeller, Musty, Poswick. En Poswick zegt me tijdens de receptie ter gelegenheid van het Koningsfeest, dat hij ook tamelijk krachtig is tussengekomen bij de Franse bisschoppen tijdens dat diner en hij Mgr. De Smedt sterk ondersteund heeft m.b.t. het irrealisme van de tekst... De ambassadeur zegt me ook dat de regering hem reeds uitleg heeft gevraagd, want men maakt zich ongerust over een verklaring van het concilie waarin een absolute veroordeling van het atoomwapen is opgenomen.
Onze ambassadeur zal naar kardinaal Cicognani gaan om hem in te lichten over de ongerustheid van de regering. De kardinaal [Suenens] gaat akkoord met die demarche en aangezien de ambassadeur reeds over de Latijnse tekst beschikt zal ik morgen op de ambassade voor hem een Franse vertaling maken.
Ontdek meer: Veroordeling bezit atoomwapens leidt tot controverse
26 OKT '65 | Gisteren namiddag is Mgr. Philips er moeten mee stoppen
Wat we gevreesd hadden is dus gebeurd. Gisteren namiddag is Mgr. Philips er moeten mee stoppen. 's Morgens reeds, in de gemengde commissie, bij het begin van de bespreking van het hoofdstuk over de familie was hij zeer gespannen en zei hij me de indruk te hebben een zelfmoord tegemoet te lopen. Desalniettemin was hij magistraal geweest in de manier waarop hij kardinaal Browne en Franić van antwoord diende toen zij stiekem de zaak van het primaire en secundaire doel (finaliteit) van het huwelijk weer wilden binnenbrengen; dat was de heel grote Philips.
Maar 's namiddags, toen we moesten vertrekken naar de commissie zei Mgr. Philips dat hij niet meer kon. Men heeft de vergadering nog willen uitstellen, maar hij heeft aangeraden om ze zonder hem te laten plaatsvinden... Ik heb de dokter laten komen die hem veroordeelt tot tien dagen volledige rust. Mgr. Philips geeft er zich rekenschap van dat hij vanaf nu niet meer actief zal kunnen meewerken aan het concilie…
Ik heb de hele verdere dag niets anders gedaan dan boodschappen, wensen en gebeden, komende van overal, in ontvangst te nemen voor Mgr. Philips. Mgr. Colombo heeft zelfs voorgesteld om hem, mocht de noodzaak zich voordoen, over te brengen naar een hartkliniek die hij goed kent. En vanavond, tijdens de audiëntie voor de moderatoren heeft de kardinaal [Suenens] de Heilige Vader op de hoogte gebracht. Hij heeft hem gelast zijn beste wensen over te brengen aan Mgr. Philips.
20 OKT '65 | Willebrands helemaal van streek door houding van Bea
Willebrands zegt ons dat hij helemaal van streek is door de houding van Bea en dat hij wenst dat men daarover niet spreekt aan de andere leden van het Secretariaat. Hij zegt hetzelfde aan Mgr. De Smedt en hij gaf de indruk dat hij er zich echt niet goed bij voelde.
Lees hierover ook:
19 OKT '65 | Philips beklaagt zich bitter over de houding van Bea
Lees meer: Paus stelt 3 tekstwijzigingen voor over Openbaring
Om 11 uur is vergadering bij Ottaviani met Florit, Charue, Browne, Tromp en Philips. Men beslist er over hoe ’s namiddags de vergadering van de theologische commissie zal verlopen. Men voorziet er dat Philips de verschillende punten zal voorstellen. Philips komt uit de vergadering met de hoop zijn formule over de Traditie (formule nr. 5) te laten goedkeuren en ook de twee vervangingen die hij heeft voorbereid voor de 'veritas salutaris' en de historiciteit. Pater Tromp heeft hem beloofd hem te zullen steunen. Overigens is Tromp ontstemd over de brief van de paus en hij vindt die brief 'verwaand'. Men had aangekondigd dat Bea daar zou zijn, maar Bea is vanmorgen niet gekomen; hij zal vanavond naar de theologische commissie komen. Deze namiddag blaast men verzamelen voor alle vaders [leden van de doctrinele commissie] in Rome. Moeller en ikzelf telefoneren naar König, van Dodewaard, Šeper etc. En uiteindelijk zullen ze er vanavond allemaal zijn op de vergadering. ….
Tijdens het tweede deel van de vergadering, eerste 'coup de théâtre'. In plaats dat Philips het woord neemt na het lezen van de brief, is het Bea die het neemt. En tot onze verbijstering, door een veelzeggende lapsus, eindigt hij met te zeggen dat men toch moet toegeven, niettegenstaande de moeilijkheid ten overstaan van de observatoren, dat de Traditie ook 'bron' is, en daarop herneemt hij zich en zegt 'middel tot overdracht' van de Openbaring... Hij heeft er goed zorg voor gedragen om te preciseren dat hij in persoonlijke naam sprak en niet in naam van het Secretariaat. Maar niettemin is zijn tussenkomst beslissend geweest in die zin, dat de Vaders zich tijdens de stemming achter de formule hebben geschaard die Bea heeft aangegeven. Wat jammer is want die formule bevat het 'sola Scriptura'. Moeller is er onthutst van en zal het nog lang blijven, aangezien het kardinaal Bea zelf is die een formule heeft aanbevolen waarin de sola [Scriptura] is terug te vinden.
Voor het tweede punt 'veritas salutaris', zelfde scenario, en daar is Bea absoluut beneden alle peil. Hij valt het woord 'veritas salutaris' aan voor alle redenen die zich in mijn notaboekje bevinden en hij doet het zo sterk en zo goed —Mgr. Philips heeft zelfs niet de gelegenheid om op dat moment te spreken— dat het tot een stemming komt om te zien of men de formule 'salutaris' moet aanvaarden dan wel verwerpen…
Mgr. Philips, vertelt samen met ons, tijdens het avondmaal met de bisschoppen wat er is gebeurd en tegenover de bisschoppen beklaagt hij zich bitter over de houding van Bea. Objectief gesproken —er is geen sprake van om te oordelen over de intenties— laat hij de bisschoppen zien hoe onaangenaam en vals die houding is. In de grond was er misbruik van autoriteit, van de functie, door aan de anderen zelfs niet de gelegenheid te laten om zich nader te verklaren. Nadien komt hij bij mij om gedurende een uur tot rust te komen in gezelschap van kanunnik Moeller. Wij becommentariëren de gebeurtenissen zoals het moet en vervolgens gaan we nadien terug naar de vicerector [L. Declerck] met Claude Troisfontaines; vervolgens komt kanunnik Moeller en terwijl we een glas Rijnwijn drinken om deze memorabele dag te besluiten, gaan we verder met uit te weiden over allerlei bedenkingen. Nog een nacht van het Belgisch college zoals we er sedert het begin van het concilie vele hebben gekend.
Lees meer: Paus stelt 3 tekstwijzigingen voor over Openbaring
25 SEP '65 | Nederlandse bisschoppen zijn gebeten op Philips — en fel
Dezelfde donderdag zijn de bisschoppen en hun secretarissen uitgenodigd op het Hollands College om er te dineren met de bisschoppen. Het was een aangename bijeenkomst maar het is overduidelijk dat de Nederlandse bisschoppen gebeten zijn op Philips —en fel— omwille van het artikel dat hij twee, drie maanden geleden in België liet verschijnen. Daarin nam hij tamelijk heftig stelling tegen sommige Nederlandse bisschoppen omwille van hun passiviteit - en het dient gezegd, die is op zijn minst toch verwonderlijk - bij alles wat er in hun land gebeurde. Sommigen in Nederland gaan zelfs geloven dat Mgr Philips betrokken is bij de redactie van de encycliek en hijzelf heeft een brief gekregen uit België waarin men zegt dat men veronderstelt dat hij de tekst ervoor zou geleverd hebben. Daar is helemaal niets van aan, maar men kan de mensen niet verhinderen te praten.
Ontdek meer: Paus zet puntjes op de i over de eucharistie
21 SEP '65 | Eindelijk heeft de paus zijn paspoort voor zijn bezoek aan de UNO
Felici bestijgt de tribune (in de Concilie-aula) om de principiële stemming aan te kondigen over het gezamenlijk in overweging nemen van het schema over de godsdienstvrijheid, en dit aan de hand van een vraag waarvan de formulering in één van mijn notaboekjes staat… Men heeft sterk de indruk dat die vraag zo is geformuleerd opdat er een grote meerderheid zou voor stemmen en dit in functie van de reis van de paus naar New York … En terwijl het resultaat wordt meegedeeld met slechts tweehonderd en enkele stemmen tegen vanwege de minderheid, applaudisseert men. Het is een algemene opluchting. Mgr. De Smedt straalt… Iemand zei me, ik weet niet meer wie: eindelijk heeft de paus zijn paspoort voor zijn bezoek aan de UNO.
Ontdek meer: Grote opluchting over meerderheid voor godsdienstvrijheid
17 SEP '65 | Encycliek slecht ontvangen omwille van datum van verschijnen
‘s Avonds een bezoek van twee uur van Jan Grootaers, die terugkwam uit België … Hij vertelt me dat de encycliek, tenminste in de milieus die hij heeft kunnen bereiken, slecht ontvangen is, minder om haar inhoud dan omwille van de datum van verschijnen. Gepubliceerd juist voor de volgende sessie van het concilie wordt ze geïnterpreteerd als een bevestiging van de pauselijke primauteit.
Ontdek meer: Paus zet puntjes op de i over de eucharistie
16 SEP '65 | Goede zaak dat men van de Heilige Vader de synode verkregen heeft
Eerste ontmoeting van de paus met de moderatoren… Als markant punt van het onderhoud: de paus heeft lang uitgeweid over de geschiedenis van het Motu proprio over de bisschoppensynode… Hij heeft bij de moderatoren de indruk gewekt dat hij van deze synode werkelijk een uitdrukking wilde maken van de collegialiteit en dat hij er veel van verwachtte.
Hij heeft zelf gezegd dat niets belette dat de synode gelijktijdig twee of drie verschillende zittingen zou houden. Kortom hij gaf de indruk zeer tevreden te zijn met deze institutie en met de reactie van de synodevaders.
Lang onderhoud met Dossetti … Wat betreft de tekst van het Motu proprio over de bisschoppensynode merkt hij —zoals uiteraard iedereen— op dat het geen enkele allusie bevat op de definitie van de bisschoppelijke collegialiteit, of juister geformuleerd over de leer van de constitutie van de Kerk over dat onderwerp… En dat het voorkomt alsof deze synode is geconcipieerd —volgens de intenties van hen die ze hebben geredigeerd— als het verlenen door de paus van een deelname aan zijn persoonlijke macht, eerder dan als een uitdrukking van de universele verantwoordelijkheid van de bisschoppen zoals erkend door de tekst over de Kerk.
Over de synode zegt Mgr. De Smedt niet zwaar onder de indruk te zijn, hij schijnt er weinig belang aan te hechten. In de vergadering van de [Belgische] bisschoppen zegt hij sterk te vrezen dat dit tot niet veel zal dienen. Maar het algemeen oordeel van allen die ik heb gezien is dat de synode nu bestaat, welke officiële motiveringen er ook gegeven zijn. Ze bestaat en in de toekomst kan ze een andere invulling krijgen. Dossetti heeft dit standpunt onderschreven. En hij heeft besloten met toe te geven dat het een goede zaak is dat men van de Heilige Vader de synode verkregen heeft.
16 SEP '65 | Antwoorden op de aanvallen van de Italiaanse pers tegen Nederland
De persconferentie van kardinaal Alfrink, georganiseerd om te antwoorden op de aanvallen van de Italiaanse pers tegen Nederland, is ruim gecommentarieerd. Het is overigens interessant en symptomatisch om te zien hoe ze in de verschillende dagbladen wordt weergegeven. Over het algemeen vindt men dat de reactie wat hard is, hoekig, op zijn Hollands. De Kardinaal [Alfrink] is er flink tegen aan gegaan.
Lang gesprek met Dossetti [Giuseppe Dossetti, concilieperitus en raadsman van kardinaal Lercaro.] …Deze [Lercaro] heeft een zware klap gekregen. Omdat de encycliek over de eucharistie, waarvan de voorbereiding was gevraagd aan de Commissie voor de Liturgie [Lercaro was één van de twee presidenten van deze commissie], hem plots ontnomen werd, en opgevorderd werd door het Heilig Officie, die de encycliek heeft doen verschijnen zonder de Commissie nog te consulteren, nochtans gebruik makend van haar voorbereidende nota’s. Kardinaal Lercaro is onder de indruk.
Ontdek meer: Paus zet puntjes op de i over de eucharistie
14 SEP '65 | Willebrands vroeg om ontkenning in L’Osservatore Romano
Het is Willebrands die gevraagd heeft om in L’Osservatore Romano [13-14.9.1965] een ontkenning te plaatsen dat de encycliek Mysterium Fidei sommige landen in het bijzonder zou viseren.
Ontdek meer: Paus zet puntjes op de i over de eucharistie
