Orthodoxe waarnemers naar het Concilie krijgen, is niet vanzelfsprekend. Na lange onderhandelingen slaagt het Secretariaat voor de christelijke eenheid er in om toch een opening te maken. Russisch-orthodoxen komen, Grieks-orthodoxen blijven thuis, Grieks-katholieken blijven in ballingschap.
Russisch-orthodoxen komen na geheime missie
De media maken melding van een geheime missie van Mgr. Willebrands naar Moskou. Als secretaris van het Secretariaat voor de christelijke eenheid is hij daar van 27 september tot 2 oktober.
Hij is uitgestuurd om de Russische Synode te informeren over de laatste voorbereidingen voor het Concilie en om uitnodigingen voor de waarnemers te overhandigen. Op 8 oktober komt de toezegging van het patriarchaat om observatoren te sturen. De delegatie komt een dag na de opening van het Concilie uit Moskou toe.
Grieks-orthodoxen blijven thuis
Op dat ogenblik zijn de verhoudingen tussen de orthodoxe patriarchen vrij complex. De onderdrukking van de Grieks-Orthodoxen in de Sovjet-Unie is één element dat daartoe bijdraagt.
De Russisch-orthodoxen brengen patriarch Athenagoras van Constantinopel niet op de hoogte van hun besluit. De patriarch van Constantinopel, die nochtans persoonlijk altijd voorstander was geweest van het sturen van orthodoxe waarnemers, wil de eenheid onder de orthodoxen niet breken en verklaart dat het voor hem onmogelijk is om waarnemers te sturen. De oecumenische patriarch van Constantinopel is immers afhankelijk van de erkenning van zijn gezag door de andere patriarchen van de autonome patriarchaten. Hij is dus zeer beducht om iets te ondernemen dat niet berust op een ruime consensus bij deze patriarchen.
Grieks-katholieken blijven in ballingschap
De missie van Willebrands naar de Russisch-orthodoxen ligt ook gevoelig bij de Grieks-katholieken in de Oekraïene. Deze katholieken van de Griekse ritus worden door het Sovjetregime vervolgd. De Grieks-katholieke aartsbisschop van Oekraïene Josyf Slipyj zit gevangen in Siberië en kan dus niet naar het Concilie komen. Lees bijvoorbeeld het Conciliedagboek van Hermaniuk.
Russisch-Orthodoxe Conciliewaarnemers in Rome aangekomen