Debat over de Oecumene van start

18 NOV 1963

Het laatste onderwerp op de agenda van de 2e zittijd is de oecumene, het streven naar eenheid onder alle christenen. 2 weken lang zullen de Concilievaders erover debatteren, van 18 november tot 2 december.

Bekijk als inleiding tot het thema de film: 14 Oecumene: de Geest verlangt naar één Kerk

Historische dag met 2 gezichten

Voor het eerst buigt een Concilie zich over het onderwerp van de oecumene. Dat het onderwerp dat Johannes XXIII zo nauw aan het hart lag het zo ver gebracht heeft, ontlokt plechtige woorden aan enkele theologen:

Beslissend moment voor het leven van de Kerk en van de wereld (Congar)
Moment van de waarheid (Wenger in La Croix)

Maar al tijdens de eerste dag van het debat tekenen zich 2 verschillende mentaliteiten af.

Enerzijds de traditionele positie waarvoor christelijke eenheid alleen bereikt kan worden door terugkeer van de afvalligen naar de enig ware Katholieke Kerk.
Anderzijds de positie die in het evangelie en in de verzuchtingen van de moderne wereld de nood herkent aan een gemeenschappelijke getuigenis van het christelijke geloof door de verschillende kerken en kerkelijke gemeenschappen.

De Belgische theoloog Moeller noteert:

Twee werelden: de ene voorzichtig, abstract, juridisch, gedreven door angst voor relativisme; de andere evangelisch, concreet, open.

Welke kant het Concilie op zal gaan, is op dat moment niet duidelijk. Want voor de meeste Concilievaders is de tweede positie nieuw en ongekend. Meer nog, vele Concilievaders hebben geen concrete ervaring met de oecumenische dialoog met orthodoxen en protestanten. De bestaande oecumenische beweging op dat moment is vooral een protestantse en orthodoxe aangelegenheid.

2 toespraken van 18 november illustreren de 2 posities.

Onze oudste wens is dat de afgescheiden broeders terugkeren (Ruffini)

Kard. Ruffini getekend door Frederick Franck

Kardinaal Ruffini houdt 2 opgemerkte toespraken over het oecumenisme in de Concilieaula. Eén op de eerste dag en één op de laatste dag van het debat. Beide toespraken illustreren goed de traditionele positie:

De term eucumenisme moet beter gedefinieerd worden. Oecumenisme is oorspronkelijk een protestants begrip dat iets anders betekent voor hen dan voor ons. Voor de protestanten betekent oecumenisme dat alle zichtbare kerken menselijke instituten zijn die streven naar de ene Kerk die God wenst.
Onze oudste wens is dat de afgescheiden broeders terugkeren naar de ene kudde waarvan Christus de opperste, onzichtbare herder is en de paus de zichtbare vicaris.
Zij die vergaderen met niet-katholieken moeten zich onderscheiden door heiligheid van leven, een vurig gebedsleven, kennis van de katholieke theologie en moeten voorafgaande toestemming hebben van de kerkelijke autoriteit.

Godsdienstvrijheid en Eucharistie zijn fundamenten van oecumenisme (Ritter)

Kard. Ritter getekend door Frederick Franck

De Amerikaanse kardinaal Ritter spreekt in naam van 91 van de 120 Amerikaanse bisschoppen. Hij trekt het debat in een geheel andere richting door oecumenisme te baseren op godsdienstvrijheid en de Eucharistie:

Godsdienstvrijheid is fundament en voorwaarde voor relaties met niet-katholieke christenen.
Het Schema over het oecumenisme betekent het einde van de contrareformatie met zijn ongelukkige polemieken.
Een ander fundament is de Eucharistie als teken en oorzaak van eenheid in de Kerk.
Elke aanstootgevende terminologie moet uit het Schema geweerd worden. Het Schema moet niet aarzelen om de naam Kerken te geven aan christelijke entiteiten die nu in de tekst gemeenschappen genoemd worden.
Het is waar dat het oecumenisme gevaren inhoudt, zoals intellectualisme en onverschilligheid. Maar daar moeten praktische oplossingen voor gezocht worden.

2 weken lang pendelt het debat heen en weer tussen de defensieve en de open positie.