Over de niet-christelijke godsdiensten - Nostra aetate

Verklaring over de niet-christelijke godsdiensten, Nostra aetate

Met de Verklaring over de niet-christelijke godsdiensten spreekt de Katholieke Kerk zich uit tegen discriminatie en antisemitisme. Het is ook een belangrijke stap naar erkenning en waardering van de andere godsdiensten.

Bekering of verdoemenis

De Rooms-katholieke Kerk is lange tijd van oordeel dat alle niet-katholieken de waarheid niet bezitten. Leden van andere christelijke denominaties en andere wereldgodsdiensten kunnen het eeuwige leven bij God niet ontvangen als ze zich niet bekeren tot de Rooms-katholieke Kerk.

In de 20e eeuw veranderden de opvattingen hierover. Tijdens WOII leren katholieken en niet-katholieken elkaar beter kennen. Bijvoorbeeld tijdens krijgsgevangenschap in Duitsland. Ze ontdekken hoeveel ze als gelovigen gemeenschappelijk hebben.

Het Joodse drama dwingt alle christenen bovendien om hun houding tegenover de Joden te herdenken. Dat het Joodse volk zoveel ellende overkomt, is mede veroorzaakt door de negatieve houding van christenen. Want zijn de Joden niet de moordenaars van Christus en dus godsmoordenaars?

Van hoofdstuk in decreet over oecumenisme naar aparte verklaring

Al voor het Concilie gaan er stemmen op om zich duidelijk uit te spreken tégen het antisemitisme en om de Joodse wortels van het christendom te herwaarderen. Onder andere de Jood Jules Isaac (1877-1963) streeft naar meer wederzijds begrip.

Johannes XXIII is zelf getuige geweest van de Jodenvervolging in Turkije. Hij plaatst het thema op de Concilieagenda.

Tijdens het Concilie is de tekst over de Joden aanvankelijk hoofdstuk 4 van het Schema over het oecumenisme:

Maar omdat dit de indruk geeft dat Joden gelijk staan aan niet-katholieke christenen, wordt de tekst in de derde zittijd (1964) onderdeel van een afzonderlijke verklaring. Die behandelt de houding van de Katholieke Kerk tegenover de andere wereldgodsdiensten.

Instemming en afkeuring

Vooral de bisschoppen uit Duitsland en de VS zijn voorstander van de verklaring. Bisschoppen uit het Midden-Oosten keuren de tekst af.

Tijdens de oprichting van de staat Israël hadden heel wat (christelijke) Palestijnen hun bezit verloren. Israël staat op voet van oorlog met de Arabische wereld. Elke vorm van rehabilitatie van welke godsdienst ook levert dus problemen op.

Dat de tekst er toch komt is mede te danken aan een drukke pendeldiplomatie. Daarin spelen Willebrands, de Nederlandse secretaris van het Secretariaat voor de eenheid, en De Smedt, bisschop van Brugge, een belangrijke rol.

Op 28 oktober 1965 keuren 2221 Concilievaders de tekst goed, 88 stemmen tegen.

Meest uitdagende thema binnen het katholicisme

Met Nostra aetate zet de Katholieke Kerk een belangrijke stap naar erkenning en waardering van de andere godsdiensten.

Toch blijft het document onderwerp van controverse. Bijvoorbeeld voor Mgr. Lefebvre en zijn aanhangers die, niet ten onrechte, oordelen dat het Concilie over dit onderwerp afwijkt van de vroegere leer van de Kerk.

In 1964 richt de Kerk een Secretariaat op voor de niet-christenen. De opeenvolgende pausen tonen een duidelijke en blijvende belangstelling voor de andere religies. Paulus VI noemt de Moslims onze broeders in het geloof in de ene God. Johannes Paulus II brengt de leiders van verschillende religies samen in Assisi (1986 en 2002). Benedictus XVI nodigt in 2011 niet alleen leiders van andere religies maar ook niet-gelovigen uit in Assisi.

Dialoog met andere godsdiensten en de theologische reflectie daarover is vandaag één van de meest belangrijke en uitdagende thema’s binnen het katholicisme.