“Zwarte week” van het Concilie

14 NOV 1964

De laatste week van de 3e zittijd is in de Conciliegeschiedenis gekend als zwarte week. 3 ingrepen van Paulus VI in de Conciliegebeurtenissen geven vele Concilievaders, theologen en waarnemers de indruk dat het Concilie niet ernstig genomen wordt. Een nuchtere analyse achteraf nuanceert het belang van de zwarte week.

Hoop slaat om in teleurstelling

Bij vele Concilievaders slaat de gespannen hoop van de 3e zittijd om in grote teleurstelling. Mgr. De Smedt schrijft op 20 november zelfs in een persoonlijke brief aan de paus:

Zoals de meeste bisschoppen verlaat ik Rome diep bedroefd. De moeilijk te aanvaarden methodes van enkele invloedrijke leden van de minderheid hebben me gekwetst en hebben een extreem ernstige impact op de eer en het prestige van de Heilige Kerk. Ik zal bidden voor Uwe Heiligheid. Moge de Meester hem helpen om het kwaad dat is aangericht te herstellen en om de heiligheid van onze moeder de Heilige Kerk zuiverder te laten stralen.

Paulus VI zit algemene vergadering van Concilie voor

Paus grijpt in van bovenaf, tegen Conciliemeerderheid in

Aanleiding voor de grote teleurstelling zijn 3 ingrepen van Paulus VI in de Conciliegebeurtenissen.

Voorafgaande verklarende nota (Nota Explicativa Praevia) toegevoegd aan de constitutie over de Kerk
Met juridische preciseringen wil die het primaatschap van de paus veilig stellen tegen al te ruime interpretaties van de collegialiteit.
Pauselijke amendementen wijzigen het decreet over het oecumenisme
Het gaat om detaillistische tekstwijzigingen die mogelijke verwijten willen vermijden van een gebrek aan orthodoxie of een te grote welwillendheid naar de protestanten toe.
Stemming over de godsdienstvrijheid definitief uitgesteld naar de 4e zittijd
De drukkingsgroep Coetus Internationalis Patrum had daarop aangedrongen in een brief. Terwijl de Amerikaanse bisschoppen een petitie lanceren om toch te mogen stemmen over de tekst.

Vele Concilievaders reageren emotioneel op wat ze beschouwen als een ingrijpen van bovenaf tegen de loop van het Concilie in. Ze vrezen dat de paus handelt onder druk van invloedrijke leden van de minderheid.

Nuchtere analyse nuanceert belang van “zwarte week”

Een nuchtere en meer recente historische analyse nuanceert het belang van de “zwarte week”.

Wellicht hebben de ingrepen bijgedragen aan de eenheid. De Constitutie over de Kerk en het Decreet over het oecumenisme worden nog tijdens de 3e zittijd bijna unaniem goedgekeurd. Unanimiteit was een belangrijk streefdoel van de paus.
De compromissen wijzigen de geest en de richting van de teksten niet fundamenteel. Alleen over de reikwijdte van de voorafgaande verklarende nota is tot op vandaag discussie. Maar al bij al is het niet de nota maar veeleer de praktijk die de verhouding tussen collegialiteit en primaatschap vorm geeft.
De Concilievaders zullen de Verklaring over de godsdienstvrijheid tijdens de 4e zittijd nog fundamenteel verbeteren. Een grote meerderheid keurt de verklaring goed.
De teleurstelling in het Secretariaat voor de eenheid en bij niet-katholieke waarnemers tijdens de zwarte week heeft geen blijvende invloed op oecumenische relaties.
Recent wijzen kerkhistorici erop dat Paulus VI wellicht handelde op basis van persoonlijke overtuigingen en niet onder druk van de minderheid. Want de paus heeft niet toegegeven aan gelijkaardige druk in andere dossiers, zoals schema XIII en de verklaring over de Joden.