Het debat over het volk van God inspireert de Concilievaders tot opmerkelijke toespraken over de rol van de leken in Kerk en wereld.

Als ik mij niet vergis, bestaat de helft van de mensheid uit vrouwen

Kardinaal Leo Suenens

Hij benadrukt dat de H. Geest zijn gaven niet beperkt tot de herders, maar ze geeft aan de hele Kerk. De Kerk is een pneumatische werkelijkheid [van pneuma: Heilige Geest]. Ze is niet alleen gebouwd op de apostelen, maar ook op de profeten. Het is onjuist te denken, dat de charismata [gaven van de H. Geest, in het bijzonder om de uitbreiding van het rijk Gods te dienen] van de oude kerk zo buitengewoon zijn, dat zij alleen in die tijd kunnen voorkomen. … De kerk zou geen discipline hebben zonder de herders, maar steriel zijn zonder de charismata. …

In die lijn moet het schema over de Kerk aldus Suenens:

• zowel de charismatische als de dienende functie van de Kerk ontwikkelen
• de belangrijkheid van de charismata prijzen
• de taak van de profeten onderstrepen
• een constructief verband leggen tussen de charismata en de herders
• Sint-Paulus’ leer over de vrijheid van de kinderen Gods accentueren

Het Concilie moet vanuit die overtuiging ook praktische conclusies trekken:

• het aantal en de universele herkomst van de leken-auditores vermeerderen
• als toehoorsters ook vrouwen uitnodigen, want als ik mij niet vergis, bestaat de helft van de mensheid uit vrouwen
• ook mannelijke en vrouwelijke religieuzen uitnodigen, omdat ook zij tot het volk van God behoren, de H. Geest ontvangen hebben en de Kerk dienstbaar zijn als een uitgelezen deel van Gods kudde.

Juist de leken hebben gezag over ons, bisschoppen

Volgens Marcos McGrath, hulpbisschop van Panama geven sommige teksten een onwerkelijk beeld weer van de Kerk.

Alsof het hele leven van de gelovigen lijkt te worden samengevat in de onderwerping aan de hiërarchie of in een klerikale piramide waarin de leken op de onderste trede staan, als kleine misdienaartjes aan alle anderen onderworpen.

De eigen roeping van de leken ligt voor Grath niet zozeer in het kerkgericht engagement, maar in hun wereldlijke verantwoordelijkheden. Vanuit zijn geweten is de leek moreel verantwoord hiermee bezig. De geestelijken en hiërarchie moeten niet tussenkomen in te nemen beslissingen, tenzij in het helpen vormen van het geweten naar Christus’ geest.

Daarentegen zijn het juist de leken die gezag hebben ook over ons, bisschoppen in alle zuiver wereldlijke activiteiten en opdrachten: ik denk aan de medicus, de politicus, de bestuurder van een staat, aan wie wij gehoorzaamheid verschuldigd zijn binnen de grenzen van hun competentie.

Overlegorgaan in elk bisdom

Ernest Primeau, bisschop van Manchester, USA, stelt vast dat er al te vaak gesproken wordt over de noodzaak om te gehoorzamen, om eerbied en onderwerping te tonen. Er gaat te weinig aandacht naar hun eigen verantwoordelijkheid en de vrijheid van initiatief, die wij positief in de leken erkennen moeten, omdat zij werkelijke ledematen zijn van het Mystieke Lichaam van Christus. Daarmee hebben ze een eigen aandeel in de zending van de Kerk, niet als tweederangsfiguren die enkel zouden moeten handelen als gedelegeerden van de hiërarchie.

Op basis hiervan is het voor Primeau duidelijk dat er in elk bisdom een overlegorgaan zou moeten ontstaan waarin ieders bijdrage gevaloriseerd kan worden. Bovendien vraagt hij dat ook de op het Concilie aanwezige lekenauditores gehoord zouden worden.

Leken zijn onderworpen aan de hiërarchie

Kardinaal Siri van Genua reageert tegen de herwaardering van de rol van de leek. Hij vindt dat de onderworpenheid van de leken aan de hiërarchie uitvoeriger en duidelijker aan bod moet komen. Anders ziet hij misverstanden opdoemen. In tegenstelling tot de meeste Concilievaders, ziet hij geen reden om het hoofdstuk over het volk Gods naar voor te brengen in het schema. De term volk Gods voegt niets toe aan het algemeen begrip van de Kerk. Wat betreft de charismata mag men niet vergeten dat zij onderworpen zijn aan het leergezag van de Kerk. Er is geen plaats voor een Kerk binnen de Kerk, of een Kerk vol illusies, aldus Siri.