08 DEC '62 | Aankondiging van een afzonderlijke coördinatiecommissie

Heilige Mis in de Sint-Pietersbasiliek. Na de mis bezocht de Heilig Vader de basiliek, en hield zijn slottoespraak van de eerste zittijd. Het belangrijkste punt van de toespraak was de officiële aankondiging van een afzonderlijke coördinatiecommissie, die gedurende de intersessie tussen de eerste en tweede zittijd al het werk van de commissies zal opvolgen.

08 DEC '62 | Paus spreekt met bewogen genegenheid tot de bisschoppen

Om 10 mis opgedragen door kardinaal Cicognani. Zeer mooi gezongen en goed samen. Na de mis is Paus gekomen op zijn troon. Toespraak van een half uur.

De volgende zitting: vlug en besluiten voor Kerstmis 1963. Vraagt dat we de groeten overbrengen aan de gelovigen uit onze bisdommen. Spreekt met bewogen genegenheid tot de bisschoppen. Er was veel volk!

07 DEC '62 | Zal er nog een tweede zittingsperiode zijn?

Vandaag was de laatste werkvergadering van deze zittings­periode. Zal er nog een tweede zijn? Want de geruchten over de gezondheid van de Paus blijven, ondanks officiële tegenspraak, hardnekkig somber (Kard. Alfrink: het gerucht van maagkanker houdt aan; nog maar enkele maanden te leven).

06 DEC '62 | We hebben besloten wat het Tweede Vaticaans Concilie moet worden

Secretaris geeft verslag over voorbije zittingen: 34 algemene zittingen, 5 schema's gediscuteerd, 587 hebben gesproken. Paus geeft de volmacht de pauselijke zegen te geven wanneer we terugkeren in ons bisdom.

Kardinaal Lercaro sluit zich aan bij Suenens en Montini. We zijn er toe gekomen, na twee maanden werk, om te besluiten wat het Tweede Vaticaans Concilie moet worden. 

04 DEC '62 | Kardinaal Suenens: een gezamenlijk plan voor het Concilie

Kardinaal Suenens: het DOEL van het concilie voor ogen houden zodat we ons kunnen toespitsen op het werk van de tweede sessie en dat de commissies werken zoals de delen van een lichaam… Allen akkoord gaan met eenzelfde gezamenlijk plan.

Opdat het Concilie een concilie van de Ecclesia zou zijn.

1. ad intra: de Kerk, haar missionaire werking (Mt 28 einde: geeft het plan voor het geheel)
2. ad extra: in dialoog met de wereld en met interesse voor de menselijke persoon, de demografie, de sociale rechtvaardigheid (o.a. eigendom) derde-wereld en honger, evangelisatie van de armen, oorlog en vrede.

In dialoog met de gelovigen.

In dialoog  met de broeders nondum visibiliter unitis

Dat alles was te horen in de pauselijke toespraak van 11 september.

Vraag om het het vervolg van het concilieprogramma te laten bepalen door het concilie zelf.

Dat de schemata zouden herzien worden door commissies in de geest en het doel van het concilie.

Dat er een secretariaat zou opgericht worden voor de problemen van de huidige wereld, dat zo verdienstelijk mag werken als het secretariaat voor de eenheid (ik zeg dit als opvolger van kardinaal Mercier). Toejuichingen.

22 NOV '62 | Dat er echt nood is aan een hoogste instantie om te beslissen

Waarnemers, zo is mij verteld, hebben gezegd dat ze zich nooit hadden kunnen inbeelden dat het mogelijk was in de katholieke kerk dat twee kardinalen elkaar publiekelijk tegenspreken en nog minder in conciliezittingen, zoals ze gedaan hadden in de debatten over De Fontibus Revelationis; en zij voegden eraan toe dat het hen bij wijze van eyeopener geholpen had te beseffen dat er echt nood is aan een hoogste instantie om te beslissen over dit en […] zaken, zoals de paus had gedaan.

21 NOV '62 | De Paus heeft beslist een speciale commissie bij mekaar te roepen

Mis volgens Ukraïense ritus. Consecratie gezongen – blijven rechtstaan. Coconcelebratie (met 3). Communie onder twee gedaanten. De gelovigen communiceren onder 2 gedaanten: gedesemd brood (vierkantjes) in de wijn gedrenkt met een lepeltje.

De Paus heeft beslist een speciale commissie bij mekaar te roepen, schema [waarover gisteren is gestemd] zal later weerom voorgelegd worden (commissie van kardinalen, theologen uit Theologische Commissie en Commissie voor vereniging van kerken).

Vrijdag a.s. over schema tv, pers enz.

14 NOV '62 | Suenens stelt een andere methode van werken voor

Kardinaal Alfredo Ottaviani is er tegen dat andere schemata rondlopen, die niet deze zijn van de H. Vader (en dat is tegen het kerkelijk recht) en verwerpt het pastoraal doel van de liturgie.

Kardinaal Achille Liénart non placet, schema is incompleet … en te scholastiek. Ons geloof bestaat niet in scholastieke argumentaties maar moet levendig zijn en gevoed.

Kardinaal Joseph Frings non placet voor het schema. 

Kardinaal Ernesto Ruffini: placet. Schema is opgemaakt door de beste theologen en werkelijk doorgewerkt en doordacht. Onvoorzichtig zo het schema in blok te verwerpen. ’t Is heel het huis omverwerpen.

Kardinaal Paul-Emile Léger (straffe spreker): dit schema heeft geen hulp voor de Kerk… Theologen en exegeten van verscheidene strekkingen moeten aangesproken worden. Dit schema geeft maar alleen gelijk aan één.

Kardinaal Leo Suenens: non placet, sluit zich aan bij de kritieken. Stelt een andere methode van werken voor, het concilie gaat anders te lang duren!

12 NOV '62 | De eerste sessie zal eindigen op 8 december

Commissie zullen moeten werken in tussentijd.

Kardinaal Laurean Rugambwa vraagt hulp (ook van blanken) om de Afrikaanse muziek te onderzoeken.

09 NOV '62 | Kardinaal Richard Cushing is naar huis, verstaat geen Latijn

Kardinaal Francis Spellman: voor hem keus tussen Latijn of inlandse taal.

Aartsbisschop van Westminster [Kardinaal Wiliam Godfrey]: brevier behouden, het is nodig als steun in ’t ministerie. Indien er uitzonderingen zijn: daarvan moet er geen algemene regel gemaakt worden. Is ook voor behoud van het Latijn.

Kardinaal Bea: het Concilie moet handelen over generalia. Schema handelt alleen over de Romeinse Brevier. Schema zou ook moeten spreken over al de breviers: ook van de Oosterlingen, van de verschillende ordes. Te veel opinies! De Heilige Vader moet maar beslissen.

Telegram naar een honderdjarige bisschop: hij kende nog het eerste Vaticaans Concilie.

30 OKT '62 | Kardinaal Alfrink klopt kardinaal Ottaviani af

Kardinaal Alfrink, voorzitter, klopt kardinaal Ottaviani, die al 15 minuten spreekt, af! [binnenpret] Applaus! [pijnlijk]. Alfrink aarzelde: “Wat moet ik doen?” Toen één der subsecretarissen hem kwam zeggen “al een kwartier” klopte hij af.

29 OKT '62 | Paus: Laat ze maar praten tot ze zichzelf uitputten!

Toen de aandacht van de H.V. op het grote aantal sprekers werd gevestigd, antwoordde hij naar verluidt: Laat ze maar praten tot ze zichzelf uitputten!

29 OKT '62 | Stembriefje tekenen met een speciaal magnetisch potlood

Zaterdag werd een gelukwens gezonden naar de Paus voor de verjaardag van zijn verkiezing in naam van de Concilievaders.

Giovanni Battista Peruzzo is een oude vent en is natuurlijk uitgesproken tegen innovatie. Latijn verlaten in het misoffer [volgens hem] is een schisma voorbereiden.

Magnetische stembrief van Frans Odo De Wilde

27 OKT '62 | Het wordt [zeer slopend] naar al die voordrachten te luisteren

De achtste algemene zitting sloot vandaag en we zijn nog altijd bezig met de algemene discussie over de eerste twintig pagina’s van het schema over de liturgie. Minstens zestig bisschoppen hebben al gesproken en er staan er nog dertig op de wachtlijst. […]. Het wordt [zeer slopend] naar al die voordrachten te luisteren: iedereen raakt verzadigd en er is algemene […] voor een verandering van de procedure. Ik heb altijd gevreesd dat het daarop zou uitdraaien, het grote aantal concilievaders maakt het hoogst [onpraktisch] om vruchtbaar te discussiëren.

27 OKT '62 | Vraag om voortaan niet meer te applaudisseren

Mgr. Eugene d'Souza is voorstander van grotere machten aan de bisschoppen ten voordele van de missie concedatur facultas statuendi. Een Spanjaard houdt een grote rede tegen de voordelen van de rijken, en de armen zijn de sukkelaars.

20 OKT '62 | Derde overwinning van de anti-curie-vleugel

Uitslag van de telling der stemmen voor commissies, althans de eerste zes. Praktisch heeft 2/3 gestemd voor onze Noord-West-Centraal-Europese lijst. Alle Nederlandse bisschoppen zijn benoemd, behalve de niet verkiesbare kardinaal Alfrink en Mgr. Niermann (Secretariaat van de Vereniging). En wel met de absolute meerderheid. Mgr. Bekkers die een 200 stemmen te kort had, werd door de Paus benoemd. De derde overwinning van de anti-curie-vleugel.

20 OKT '62 | Paus verandert statuten, relatieve meerderheid volstaat

Reden: teveel kandidaten die niet meerderheid van stemmen hebben. Met Mgr. Jubinsky naar Sint-Pieter vertrokken om 8.15 uur. Aankomst 8.50 uur, foto getrokken aan Sint-Pieter. Dan wijziging van plaats ontvangen. Die plaats gezocht. Mgr. Wittebols zit juist voor mij. Aflezing van het resultaat stemmen voor 7 commissies. Tekst wordt voorgelegd om te publiceren. Grote lange discussie.

18 OKT '62 | Er wordt een commissie gesticht Secrétariat Permanent Africain

Vergadering in Le Anfore. Aanwezig 14 zwarte bisschoppen - rest deze van Congo - een 40-tal, ook aanwezig broer van Mgr. Van Cauwelaert, Mgr. Edelby - Melkitische ritus - Amerikaan. Er wordt een commissie gesticht Secrétariat Permanent Africain, wellicht in Hotel Cesar Oguste, dichtbij Sint-Pieter. Mgr. Zoa is er speciaal mee bezig. Vroeg voorzitterschap aan Kardinaal Rugambwa (die aanvaard heeft) + twee bisschoppen, een Franse Mgr. Zoa en een Engelse Mgr. Blomjous. Kiezen twee secretarissen bisschoppen, wellicht Greco (s.J.) en Willems (Witte Pater).

Er zouden ook van ieder land van Afrika één kandidaat moeten gekozen worden voor ieder van de 10 commissies om de schemata te bestuderen. Mgr. Malula en Mgr.Van Cauwelaert voor liturgie.

[Ook contact met bisschoppen van de Oosterse Ritus] Bisschoppen gekozen door het volk, niet meer benoemd door Rome. 't Is dank aan dit systeem dat de Oosterse kerken (o.a. Malabaren) eeuwen in stand bleven, want ze waren afgescheiden van Rome, doch bleven verenigd met Rome. Mogelijk zou China, aldus kunnen behouden blijven voor Rome?

16 OKT '62 | Men heeft het voorstel laten vallen als een steen in de zee

Men heeft eindelijk gestemd voor de 160 namen. Normaal gezien moet men nog drie keer herstemmen want men is maar verkozen met een absolute meerderheid. Indien die niet gehaald wordt, volstaat bij de derde ronde de relatieve meerderheid. Ottaviani heeft een sneller systeem voorgesteld dat door iedereen gewantrouwd wordt want zijn plotse ijver om het snel te laten gaan doet een valstrik vermoeden. Men heeft het voorstel laten vallen als een steen in de zee. Ook dat is een uitstekend voorteken.

13 OKT '62 | Het toont dat de bisschoppen willen spreken en discussiëren

Kardinaal Liénart ... vraagt dat men deze verkiezing [van de conciliaire commissies] zou uitstellen tot dinsdag... Dit kleine punt was belangrijk. In dit geval ligt het grote belang hierin dat het om de eerste conciliaire daad gaat: het verwerpen van een geprefabriceerd gebeuren. Men had de bisschoppen een lijst bezorgd van de bisschoppen die lid waren van de  pauselijke voorbereidende commissies, op hetzelfde formaat als de stemformulieren. Het is waarschijnlijk dat velen die lijst grotendeels zouden overgenomen hebben. Men zou dus te maken hebben gekregen met dezelfde mannen die de teksten hebben geschreven waarover de bisschoppen mistevreden zijn.

Het voorstel van kardinaal Liénart weerspiegelt de wil van de bisschoppen om in alle vrijheid de zaken te behandelen, zonder alles te moeten aanvaarden wat de curie en haar personeel hebben voorbereid. Het toont dat de bisschoppen willen spreken en discussiëren.

Wat ik voorvoeld had kondigt zich aan: het concilie zelf zou wel eens heel verschillend kunnen zijn van wat er is voorbereid.

13 OKT '62 | Enthousiast applaus [voor uitstel commissieverkiezing]

Eerste algemene sessie. De kardinalen van Lille (Rijsel) en Keulen vragen dat de verkiezing [van de commissies] zou worden uitgesteld. Zo krijgen de Vaders de gelegenheid om de bisschoppen beter te leren kennen en kunnen de bisschoppenconferenties hun lijsten met namen van wie ze aanbevelen aan het Secretariaat overhandigen zodat deze lijsten aan de kiezers kunnen voorgelegd worden.

Algemeen en enthousiast applaus. Nochtans wordt gemeld dat sommigen, zoals Ottaviani en Ruffini hun ongenoegen niet verbergen.

13 OKT '62 | Dit was de eerste werkelijk democratische zet van het concilie

Na de dagelijkse intronisatie van de Schrift begon de verkiezing van leden voor tien concilie-commissies. Na protest van kardinaal Liénart en kardinaal Frings applaudisseerden de vaders, en accepteerde men een uitstel van deze verkiezing tot de samenkomst van 16 oktober. Zo hebben de concilievaders voldoende tijd om dit voor te bereiden. Allen verwelkomden dit voorstel van voorzitter kardinaal Tisserant. Dit was de eerste werkelijk democratische zet van het concilie.

13 OKT '62 | Kardinaal Liénart vraagt verdaging van de stemming

Eerste algemene zitting. Werking nog niet geordend. Ontmoeting met Mgr. Felix Scalais. Kardinaal Liénart vraagt verdaging van de stemming [voor de commissies]. Algemeen applaus. Na een pauze wordt aangekondigd dat zal gewacht worden. Kardinaal Frings: voorstel om lijsten in te dienen per groepering. Zullen lijsten indienen ten laatste 15 oktober. Dan meegedeeld dinsdag 16 oktober en stemming op 16 oktober. Einde van de sessie om 10 uur.

Handschrift uit het Conciliedagboek van Frans Odo De Wilde

12 OKT '62 | Het concilie moet zelf zijn werkgroepen aanduiden

's Daags na onze aankomst nodigde Mgr. Charue Mgr. Philips en mij uit om te overleggen wat we konden doen om te verhinderen dat het conciliesecretariaat van de preconciliaire commissies ook conciliaire commissies zou maken. Mgr. Charue stelde voor kard. Frings over de zaak aan te spreken, terwijl de Franse bisschoppen ook een initiatief zouden nemen. We besloten dan kard. Frings te gaan opzoeken. Ik was er bij omdat ik een mondje Duits en Latijn kende. We hadden geen moeite om kard. Frings er van te overtuigen dat het concilie zelf zijn werkgroepen moest aanduiden

12 OKT '62 | We zouden moeten afspreken voor de namen van de stemming

Van 17 tot 19 uur vergadering hier [Belgisch College] met de 65 Belgische bisschoppen [inbegrepen de missiebisschoppen].

Ik heb een uiteenzetting gehouden dat we zouden moeten afspreken voor de namen van de stemming... iedereen is vertrokken met een lijst van 160 namen en men zal ongetwijfeld zo stemmen. De Fransen, de Duitsers, de Zuid-Amerikanen zullen op dezelfde manier stemmen.

Bea is deze namiddag gekomen om mijn tussenkomst te vragen zodat er morgenvroeg nog niet zou gestemd worden om de kandidaturen nog te laten rijpen. Maar het is om het even, we zijn klaar om het hoofd te bieden.

11 OKT '62 | Ik voel mij verpletterd door dit apparaat uit de Renaissancetijd

Het is een wat koude plechtigheid. De aankleding was theatraal, barok zelfs...

Mijn God, die me daar hebt gebracht langs wegen die ik niet heb gekozen, ik offer me aan U, om als U het wil, instrument te zijn van uw Evangelie op dit belangrijk Kerkgebeuren, waarvan ik hou maar dat ik wat minder "Renaissance" zou wensen, wat minder "Constantijns".

Na het epistel verlaat ik de tribune. Overigens kan ik niet meer. Bovendien voel ik mij verpletterd door dit apparaat uit de Renaissancetijd.

11 OKT '62 | Omhels uw kinderen en zeg dat het een liefkozing van de Paus is

Rond 19 uur volkstoeloop op het Sint-Pietersplein. Johannes XXIII spreekt de massa toe vanuit zijn raam. Hij laat de mensen lachen en laat ze voor hem applaudiseren. Veel kracht en volop vriendelijkheid. Een voorbeeld: "Ga nu maar naar huis, omhels er uw kinderen en zeg hen dat het een liefkozing van de Paus is".

11 OKT '62 | De bisschoppen zullen nu op het concilie "durven" spreken

De toespraak van de paus is buitengewoon kenschetsend: er is in de houding van het hoogste gezag een kapitale wending aanwezig: van veroordeling naar begrip en barmhartigheid; van hardheid naar voorkomendheid; van geslotenheid naar openheid; van macht naar liefde. De bisschoppen zullen nu ongetwijfeld op het concilie "durven" spreken.

11 OKT '62 | De zitvoorzieningen zijn ongelooflijk krap

Feest van het moederschap van de zalige Moeder Gods – opening van het Concilie. Het regende blijkbaar niet vannacht, maar het regende vrij hard tijdens de vroege uren van de dag. Het klaarde op rond 4.30 uur en uiteindelijk werd het een wonderlijk aangename middag.

De zitvoorzieningen zijn ongelooflijk krap en de Concilie aula biedt een prachtig decor.

Toen we terugkeerden naar het Vaticaan om […], ontdekte ik dat de groene kaart van mijn hoed verdwenen was. Ik rapporteerde dat aan de Vaticaanse politie.

Vanavond zag ik een heruitzending van de morgendienst op tv en ook de verlichting en de kaarsjesprocessies. De paus verscheen aan het raam van zijn kamer en hield een [in-prompter] speech in het Italiaans. Aan het eind zei hij dat hij de mensen zijn zegen gaf en een goede nacht wenste. En hij voegde eraan to: als jullie thuis komen en jullie kinderen zien, geef ze een aai over hun wang (una carezza) en zeg ze: ‘het is een aai van de paus’.

06 OKT '62 | Zeer goed logement, maar geen enkel document over het Concilie

Afreis vanuit Brussel om 10 uur met kwart vertraging. Vliegtuig vol, vier bisschoppen aan boord. Zeer royaal ontbijt. 11.20 uur in Milaan, 12 uur naar Rome 55 minuten. Middagmaal in de vlieghaven, speciale ontvangsthal voor Concilievaders, geen douane. Pater Vijverbergh en (?) komen ons halen met de auto van de generaal. Brengen ons naar Betania dello Spritus Santo. Nederlandse zusters, zeer goed logement buiten de stad, doch geen enkel document over het Concilie.

Waar zal ik zitten in de Sint-Pieters? Handschrift uit het Conciliedagboek van Frans Odo De Wilde